Urgentieplan De Merode

Probleem van kleine relictpopulaties

Verschillende bedreigde plantensoorten komen vandaag in ons land nog slechts voor in kleine, geïsoleerde populaties.  Omwille van van diverse redenen (verdwijnen van habitat, versnippering, stikstofdepositie, verzuring,  …) is het aantal groeiplaatsen sterk afgenomen. Onderzoek (KU Leuven) heeft aangetoond dat planten in dergelijke kleine populaties, die genetisch verarmd zijn en vaak geïsoleerd liggen, ook een verminderde kiemkracht vertonen en op termijn gedoemd zijn om te verdwijnen.

Aan de andere kant werd de afgelopen jaren heel wat habitat hersteld in natuurgebieden. Maar vaak blijven bijhorende sterk bedreigde planten en dieren achterwege. De resterende populaties zijn te klein en te geïsoleerd geworden, en veelal genetisch te sterk verarmd. Het resultaat zijn zgn. ‘rompgemeenschappen’ waar tal van sleutelsoorten voor het goed ecologisch functioneren ervan ontbreken. Bovendien worden kwetsbare relictpopulaties in natuurgebieden niet altijd voldoende geholpen met het regulier beheer, waarbinnen weinig ruimte is voor detailingrepen op de laatste kleine groeiplaatsen om kwetsbare soorten er weer bovenop te helpen.

Specifiek binnen het werkingsgebied van de Merode komen verschillende unieke plantensoorten voor die op Vlaams en nationaal niveau zeldzaam, bedreigd of met verdwijnen bedreigd zijn.

Een aantal natuurgebieden in de regio van de Merode vormen voor deze soorten duidelijk een laatste thuishaven, waar ze al eeuwenlang geschikt leefgebied vinden onder geschikte omgevingscondities in het landschap. Deze soorten kunnen worden beschouwd als echte ‘specialiteiten’ binnen het Merodegebied, kensoorten van het habitat waarin ze voorkomen, en als vlaggenschip voor natuurbehoud. Ze bevinden zich momenteel in een kwetsbare situatie omwille van het zeer beperkt aatnal overblijvende groeplaatsen, een klein aantal planten, een verminderde zaadvitaliteit, het uitblijven van detailbeheer en het ontbreken van specifieke zorg en opvolging. Een aantal van hen bevinden zich daardoor ondertussen op een ‘dood punt’ en dreigen in de nabije toekomst voorgoed te verdwijnen indien er geen specifieke actie wordt ondernomen. 

Overzicht status van 6 kritische plantensoorten binnen regio de Merode

Maatregelen

Afhankelijk van de soort en de specifieke omstandigheden waarin ze zich bevindt, kunnen, na prospectie om de toestand van de populatie in te schatten, drie types actie worden ondernomen :

(1) 'verpleging', ttz gerichte beheeringrepen op maat bij levensvatbare relictpopulaties in natuurgebieden om deze te behouden en te boosten,

 (2) 'intensive care', ttz ten dode opgeschreven relictpopulaties redden door het bijzetten van voldoende exemplaren of het herintroduceren van exemplaren na ex-situ opkweek.  Natuurpunt ontwikkelde in samenspraak met het Agentschap Natuur- en Bos en het Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek een onderbouwde aanpak rond herintroducties relevant voor het Vlaamse biodiversiteitsbeleid (link naar document). Het bijplaatsen (genetisch aansterken) of herintroduceren kan voor bepaalde soorten de redding betekenen.

 (3) 'reanimatie', het uit de zaadbank opwekken van voormalige plantenpopulaties. Voor een aantal soorten met langlevende zaden (bv. Klimopklokje) is dit een effectieve ingreep.

Het project ‘Urgentieplan de Merode' wil voor de 6 geselecteerde plantensoorten binnen het gebied van de Merode tot een gunstige staat van instandhouding komen. We willen de soorten over een ‘dood punt’ helpen, zodat ze opnieuw gunstig evolueren en op lange termijn duurzaam kunnen voortbestaan binnen de projectregio. We willen burgers doen kennismaken met een stukje nog onbekend natuurlijk erfgoed door hen via diverse communicatiekanalen te informeren. Ook willen we zowel vrijwillige als professionele medewerkers actief betrekken door hen op te leiden en in te schakelen met een gericht engagement om de verschillende populaties ook in de toekomst te blijven opvolgen met een peter- / meterschap van de groeiplaatsen van de verschillende plantensoorten. We willen de kennis die we opdoen in dit project delen met andere actoren binnen het behoud van natuurlijk erfgoed en de bescherming van natuur en landschap, zodat de aanpak in het gebied van de Merode een voorbeeld kan vormen voor andere regio’s in Vlaanderen en Nederland. 

Contact

Voor vragen en inlcihtingen rond Urgentieplan De Merode kan u terecht bij deze medewerkers van Natuurpunt:

Natuurpunt dienst Beheer: Christoffel Bonte (christoffel.bonte@natuurpunt.be)

Natuurpunt dienst Studie: Annelies Jacobs (annelies.jacobs@natuurpunt.be)

Landschapspark De Merode

Dit project wordt mogelijk gemaakt dankzij de ondersteuning van: Landschapspark De Merode
(https://www.landschapsparkdemerode.be)