Natuurherstel in De Vennen

Natuurherstel in de Vennen

2021 - 2022 Herstel hooilanden

In 2018 vroeg Natuurpunt een Projectsubsidie Natuur aan bij het Agentschap voor Natuur en Bos om sterk verruigde voormalige hooilanden met opslag van wilg en zwarte els in ere te herstellen.
In het noorden van De Vennen kon Natuurpunt in het kader van LIFE+ Grote Netewoud een aantal voormalige hooilanden verwerven. Sommigen ervan lagen er al geruime tijd onbeheerd bij waardoor sterke verruiging was opgetreden. Waar we in andere delen van het gebied kiezen voor een spontane evolutie naar bos houden we hier het historische kleinschalige landschap met de typische elzenhoutkanten in ere te houden of te herstellen. Dat doen we door de elzenkanten die de hooilanden flankeren weer in knotbeheer te nemen en de opslag in de graslanden te verwijderen. Na het frezen van de stronken en een klepelbeurt zijn de hooilanden weer maaiklaar. De hoge grondwaterdruk vereist de inzet van gespecialiseerde rupsmaaiers en biedt kansen voor de ontwikkeling van mooie dotterbloemhooilanden met overgangen naar laagveen en zoomvormende ruigten.
Deze vijvers zorgen niet enkel voor een verstoord reliëf dat het water bufferend vermogen van de vallei aantast. Ze gaan vaak ook vergezeld van koterij, ongezuiverd sanitair water, allerlei afval, tuinaanplanten, onnatuurlijke barrières (hekwerk, afsluitingen) en invasieve (water)exoten.
Natuurpunt knotte in een eerste fase de rijen zwarte els die de hooilanden flankeren. Het knothout werd afgevoerd. Vervolgens werd de aanwezige opslag van de terreinen verwijderd waarna de stronken werden gefreesd. In een volgende fase werden de terreinen geklepeld om komaf te maken met de laatste houtresten op het terrein. Om deze werken op de zeer natte terreinen uit te voeren werd gebruik gemaakt van draglineschotten. Op die manier werd vermeden dat de kraan sporen zou rijden of zou wegzakken in de venige bodem. In een laatste fase kregen de hooilanden een eerste maaibeurt met een gespecialiseerde maaimachine op rupsbanden.
Door dit gepaste beheer verder toe te passen zullen de hooilanden gunstig evolueren naar zuur laagveen (7140_meso), blauwgrasland (6410_ve) en overgangen naar moerasspirearuigte (6430_hf). Doelsoorten zijn reeds beperkt aanwezig in de reeds langer beheerde aanliggende stukken en zullen zich vermoedelijk langzaam uitbreiden op de ingerichte stukken. Deze Projectsubsidie Natuur draagt bij tot een uitbreiding van deze habitattypes in het gebied. Bovendien is de projectzone niet ver verwijderd van het laagveengebied De Most (ANB). Ook van hieruit vinden bepaalde soorten hopelijk hun weg naar De Vennen. Deze uitbreiding draagt bij tot een robuuster valleilandschap dat voorzien is in de instandhoudingsdoelen voor het gebied.
Voor de totale projectkost werd een Projectsubsidie Natuur van 95% toegekend.
Robuustere natuurkernen zijn niet enkel van groot belang voor fauna en flora. Ze laten ook een optimaal gestuurde recreatie toe die een grote meerwaarde betekent voor de bezoeker van De Vennen.
De herstelmaatregelen worden mogelijk gemaakt dankzij de steun van de Vlaamse overheid en het Europees Landbouwfonds voor Plattelandsontwikkeling (ELFPO).

2021 Broekbosherstel in de Vennen

In 2019 vroeg Natuurpunt een Investeringssubsidie Natuur aan bij het Agentschap voor Natuur en Bos om op verschillende plaatsen voormalige weekendvijvers om te vormen tot broekbos, van nature voedselrijk water en voedselrijke ruigte. Op een voormalige maïsakker werd de fosfaatverzadigde bouwvoor geplagd in het kader van broekbosherstel.

In De Vennen, en bij uitbreiding de ganse vallei van de Grote Nete, werden in de jaren 1960 en 1970 talloze weekendvijvers gegraven in natte hooilanden die niet geschikt waren voor gemoderniseerde landbouw.

Deze vijvers zorgen niet enkel voor een verstoord reliëf dat het water bufferend vermogen van de vallei aantast. Ze gaan vaak ook vergezeld van koterij, ongezuiverd sanitair water, allerlei afval, tuinaanplanten, onnatuurlijke barrières (hekwerk, afsluitingen) en invasieve (water)exoten.

Natuurpunt verwijderde rondom vier van zulke vijvers de koterijen, beschoeiingen, afsluitingen en aanplanten. Vervolgens werden aanwezige vissen afgevangen en afgevoerd. Nadien kon het reliëf van de terreinen hersteld worden. Daartoe werden de kunstmatige dijken, destijds aangelegd met de grond die bij het graven van de vijvers vrij kwam, weer tot op het oorspronkelijke maaiveld afgegraven. Vrijgekomen grond en stronken werden gebruikt om de vijvers te dempen. Door de ingreep zal de aanwezige kwel, verlost van een regenwaterlens, een positieve invloed hebben op het zich spontaan ontwikkelende broekbos.

Op een voormalige maïsakker liet Natuurpunt onderzoek uitvoeren naar de fosfaatwaarden die met de langdurige bemesting te verwachten viel. Deze bleek inderdaad te hoog om broekbosherstel zonder ingrepen mogelijk te maken. De fosfaatverzadigde bouwvoor werd daarom geplagd en afgevoerd.

Eén vijver die reeds al als van nature voedselrijk water (3150) werd gekarteerd zal dit mogelijks ook blijven, al zorgt beveractiviteit in het gebied wel voor een wijzigende waterhuishouding. De afgegraven dijken zullen cyclisch worden gemaaid om tot een ontwikkeling van voedselrijke ruigte (6430) te komen. De overige terreinen mogen spontaan evolueren naar elzenbroekbos (habitat 91E0). Een spoedige kolonisatie van typische plantensoorten valt te verwachten vanuit aanliggende elzenbroekbossen. De Vennen bevat al enkele mooie kernen broekbos, en deze Investeringssubsidie Natuur draagt bij tot een uitbreiding van deze kernen. Deze uitbreiding draagt bij tot een robuuster valleilandschap met alluviale bossen dat voorzien is binnen de instandhoudingsdoelstellingen.

Voor de totale projectkost werd een Investeringssubsidie Natuur van  90% toegekend. De overige 10% werd gefinancierd door de Europese Commissie via het lopende LIFE+ Grote Netewoud, wilde natuur op mensenmaat (1/9/2013-31/12/2021). https://www.natuurpunt.be/pagina/nieuws-over-life-grote-netewoud

2018 - 2020 Broekbosherstel

In 2017 vroeg Natuurpunt een Investeringssubsidie Natuur aan bij het Agentschap voor Natuur en Bos om op verschillende plaatsen in de vallei de fosfaatverzadigde bouwvoor af te graven in het kader van broekbosherstel. Vanwege de vestiging van bever in het gebied en sterk vervuilde grond werden de plannen aangepast. Een deel van de geplande afgravingen werd uitgevoerd maar ter vervanging van andere sites werd broekbos hersteld door voormalige weekendvijvers te ontruimen en te dempen en door een drainagegracht te dempen.

In De Vennen, en bij uitbreiding de ganse vallei van de Grote Nete, werden in de jaren 1960 en 1970 talloze weekendvijvers gegraven in natte hooilanden die niet geschikt waren voor gemoderniseerde landbouw.

Deze vijvers zorgen niet enkel voor een verstoord reliëf dat het water bufferend vermogen van de vallei aantast. Ze gaan vaak ook vergezeld van koterij, ongezuiverd sanitair water, allerlei afval, tuinaanplanten, onnatuurlijke barrières (hekwerk, afsluitingen) en invasieve (water)exoten.

Natuurpunt verwijderde rondom drie van zulke vijvertjes de koterijen, afsluitingen en aanplanten. Vervolgens werden aanwezige vissen afgevangen en afgevoerd. Nadien kon het reliëf van de terreinen hersteld worden. Daartoe werden de kunstmatige dijken, destijds aangelegd met de grond die bij het graven van de vijvers vrij kwam, weer tot op het oorspronkelijke maaiveld afgegraven. Vrijgekomen grond en stronken werden gebruikt om de vijvers te dempen. Door de ingreep zal de aanwezige kwel, verlost van een regenwaterlens, een positieve invloed hebben op het zich spontaan ontwikkelende broekbos.

Op een raaigrasakker liet Natuurpunt onderzoek uitvoeren naar de fosfaatwaarden die met de langdurige bemesting te verwachten viel. Deze bleek inderdaad veel te hoog om broekbosherstel zonder ingrepen mogelijk te maken. De fosfaatverzadigde bouwvoor werd daarom afgegraven en afgevoerd.

Tot slot werd een sterk uitgediepte drainagegracht gedempt in een zone waar reeds werd gestreefd naar langzame spontane verbossing via extensieve begrazing.

De terreinen mogen spontaan evolueren naar elzenbroekbos (habitat 91E0). Een spoedige kolonisatie van typische plantensoorten valt te verwachten vanuit aanliggende elzenbroekbossen. De Vennen bevat al enkele mooie kernen broekbos, en deze Investeringssubsidie Natuur draagt bij tot een uitbreiding van deze kernen. Deze uitbreiding draagt bij tot een robuuster valleilandschap met alluviale bossen dat voorzien is binnen de instandhoudingsdoelstellingen.

Robuustere natuurkernen zijn niet enkel van groot belang voor fauna en flora. Ze laten ook een optimaal gestuurde recreatie toe die een grote meerwaarde betekent voor de bezoeker van De Vennen.

Bezoekersinfo

Praktische info en wandelkaartjes vind je hier