Wat bracht 2015 voor de natuur?

De jaarwisseling staat weer voor de deur, ook bij Natuurpunt. Daarom blikken we even terug op de belangrijkste natuurverhalen die 2015 ons bracht.

Beginnen deed het afgelopen jaar meteen goed. Op 7 januari verscheen in het Staatsblad namelijk dat de voorgestelde Rode Lijst van de zoogdieren in Vlaanderen goedgekeurd was. Vervolgens schaarden 40 vrijwilligers zich nauwelijks een maand later achter de Zoogdierenatlas Brussel, een gloednieuw project om een gedetailleerder beeld te krijgen van de minder voorkomende diersoorten in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. Die kennis biedt belangrijke informatie voor de bescherming van de Brusselse zoogdieren. Maar ook de eekhoorns kregen in 2015 extra aandacht, door de publicatie van een handleiding uit om eekhoornbruggen te bouwen. Met resultaat, want in mei 2015 waren er al 13 geplaatst op verkeersknooppunten waar eekhoorns vaak het leven laten wanneer ze de weg oversteken. Voor de Steenmarter werd dan weer een eigen website gelanceerd, vol met tips om het samenleven tussen hem en de mens te bevorderen. Dat is van het grootste belang aangezien de schade van steenmarters de laatste vijf jaar verdubbelde, maar wel te vermijden is.

Afbeelding

Een eekhoorn die gelukkig geen slachtoffer geworden is van de weg (foto: Kevin Feytons).

Daarnaast organiseerde Natuurpunt opnieuw een aantal telprojecten. Het voorjaar opende bijvoorbeeld met de paddenoverzetacties, waarbij met 206.889 exemplaren nooit meer amfibieën geregistreerd werden dan 2015. Hetzelfde gold voor de vleermuizen; niet minder dan 450 exemplaren werden er in de Oost-Vlaamse bunkers geteld. En bij de vlinders was het specifiek het Tijgerblauwtje, een van oorsprong Afrikaanse vlindersoort, dat het bijzonder goed deed, net zoals de trekkende nachtvlinders. Vooral voor de Vlekdaguil, Katoendaguil, Florida-uil en de Kadeni-stofuil bleek 2015 een topjaar, terwijl de algemenere motten een terugval kenden.

Niet alleen de dag- en nachtvlinders, maar ook de vogels lieten zich in het luchtruim zien. De Eurobirdwatch-tellers registreerden begin oktober immers 74.711  trekvogels boven België. De Vink, de Graspieper en de Spreeuw zag men het vaakst, maar in totaal werden er wel beduidend minder vogels geteld. Trekvogels hebben het namelijk almaar moeilijker tijdens hun jaarlijkse verplaatsing tussen de overwinteringsgebieden en de broedgronden. Daarom besloot Natuurpunt om via het project Living on the Edge ‘onze’ vogels ook op hun trekroute te beschermen, door sensibilisatieprojecten langs de East Atlantic Flyway.

Afbeelding

De Kievit deed het in 2004 nog redelijk goed, maar maakt sindsdien een grote terugval (foto: Gerard Mornie).

Tijdens het Grote Vogelweekend was het de Huismus die tot meest gespotte tuinvogel werd gekroond. Dat komt waarschijnlijk omdat bosvogels zoals de Vink, die zich veel minder liet zien, tijdens de zachte winter zelf nog aan voldoende voedsel geraakte. Bij de Halsbandparkieten was er daarentegen van verstoppen geen sprake. De eerste nationale telling resulteerde zelfs in een schatting van 10.300 dieren, waarvan er niet minder dan 7.671 in het Brusselse werden geteld.

Verder waren er nog een heel aantal soorten die zich voor de eerste maal in België lieten zien. Zo werd een nieuwe Zuidelijke maskerbij gespot in Sint-Jans-Molenbeek, liep de eerste melding van de Gaffellibel binnen en betekende ook de Zwartkoprietzanger een toevoeging aan de Belgische avifauna. Even opmerkelijk was trouwens de ontdekking van een populatie van de zeldzame Groene zandbij in Beersel, die van een Zadellibel die langs de Belgische kust zwierf en twee Amerikaanse vleermuizen in Antwerpen. Maar ook een aantal ‘uitgestorven’ soorten doken weer op. Van bijvoorbeeld de Sierlijke witsnuitlibel waren er voor het eerst sinds 100 jaar opnieuw waarnemingen: een vrouwtje in Lommel en twee mannetjes in Mol. En voor vogelkijkers was het geslaagde broedgeval van de Bijeneter op een bouwwerf in Harelbeke dan weer een hoogtepunt.

In het natuurgebied Hageven-De Plateaux werd de afgelopen jaren fors geïnvesteerd in natuurherstel. Dat kan wel eens het verschil gemaakt hebben voor de gaffellibel (foto: Tim Raats). 

Naast al het positieve nieuws over nieuwe en herontdekte soorten bracht 2015 uiteraard ook heel wat minder goede verhalen. In augustus bracht Birdlife een studie waaruit bleek dat er jaarlijks 25 miljoen trekvogels in het Middellandse Zeegebied het leven laten door illegale stroperijen. De resultaten van Italië, Griekenland, Frankrijk en Kroatië baarden de meeste zorgen, omdat zij wel een sluitende wetgeving rond vogelvangst hebben. En ook de Europese Rode Lijst van broedvogels was niet bepaald vrolijke lectuur: 67 Europese broedvogels worden bedreigd, met opvallende soorten als de Zomertortel, de Kievit en de Graspieper. Daarbovenop plaatste de internationale lijst  nog eens 40 vogels op de lijst met globaal bedreigde soorten.

Groot alarm sloegen de Vlaamse herpetologen toen begin juni twee Alpenwatersalamanders in Duffel opdoken met Batrachocytrium salamandrivoran. De dodelijke schimmelziekte was nog niet eerder in Vlaanderen vastgesteld, maar had in Nederland tussen 2008 en 2015 wel al 98 procent van de Vuursalamanderpopulatie uitgeroeid. Even verontrustend was het nieuws over steenmarters en bunzings waarvan volgens een studie van het INBO niet minder dan 76 procent (van de onderzochte dieren) sporen van chemisch rattenvergif in de lever bevatten. Dat zou indirect, via hun prooidieren, in hun lijf terecht zijn gekomen.

Dat samenwerking kan leiden tot mooie resultaten, daarvan getuigde het natuurbericht over de Gewone sachembij en de Bruine rouwbij die bij werken aan de verroeste pijlers van een brug over de Dijle van de zandstraaldood gered werden.  Maar het absolute hoogtepunt van 2015 werd gescoord op een Natuur.reis naar Spitsbergen, waarbij de Natuurpunters stootten op een groep van ongeveer 90 Groenlandse walvissen. Dat bericht gooide zelfs internationaal hoge ogen. En ook in april kwam de natuur meermaals in het nieuws, met het mysterie rond de wolf (of hond) in het Oost-Vlaamse Kluisbergen.

Heb je zelf zulke spectaculaire waarnemingen gedaan? Meld het dan op waarnemingen.be. Dat is sinds dit jaar nog gemakkelijker met de mobiele waarnemingsapp.

Tekst: Erin De Wolf, Natuurpunt
Foto's: Cor Visser - Inezia Tours, Kevin Feytons, Gerard Mornie & Tim Raats