Waarom het zo stil is in je tuin

Bij Natuurpunt lopen de laatste weken alarmerende berichten binnen: “Het is muisstil in de tuin!”, “Ik kan het aantal vogels dat ik zie op één hand tellen.” Wat is er allemaal aan de hand? 

Een deel van het idee dat er helemaal niets zit, moeten we alvast relativeren. Na de zomer breekt traditiegetrouw een periode aan waarin het redelijk stil is op tuinvogelgebied. Dat is maar logisch: het broedseizoen zit erop en vogels trekken (vaak in familiegroepjes) rond op zoek naar voedsel.

Nog belangrijker: de meeste vogelsoorten zaten de afgelopen weken in de rui, en sommige nog steeds. Ze vervangen hun versleten veren door een nieuw verenpak. Dat moet ervoor zorgen dat de vogels in topconditie zijn om - voor de trekvogels - de trek veilig te kunnen volbrengen of - voor de standvogels -  een mogelijk barre winter te kunnen overleven. Die ruiperiode duurt verschillende weken en maakt deze vogels extra kwetsbaar voor belagers als katten en roofvogels. Daarom houden ze zich schuil in het struikgewas weg van de tuin, en zal je ze dus minder zien.

Dat ze niet meer zingen benadrukt die stilte alleen maar. Ook zingen kost namelijk energie en slechts enkele soorten zingen het hele jaar door. De meeste doen dat alleen om hun territorium af te bakenen en om een partner te verleiden, in het voorjaar dus.

Ook omdat er nu voldoende natuurlijke voeding voorhanden is (insecten en bessen) zullen vogels in deze periode van het jaar gemakkelijker wegblijven van je voedertafel. Noordelijke vogels, die in de winter onze voederplaatsen bevolken, zijn nog niet gearriveerd, dat begint  - afhankelijk van de soort - pas in de tweede helft van september en in oktober.

Voor de meeste soorten is de rui nu bijna afgelopen. Wie nu opnieuw begint te voederen (aangewezen zijn: zaden, zonnepitten en pinda’s, nog géén vetbollen) zullen de komende weken geleidelijk aan terug meer vogels op bezoek krijgen.

Usutu
Voor een groot deel is de vastgestelde stilte een doodnormale zaak. Toch zijn er dit jaar opvallend veel geruchten over de lage aantallen vogels. Voor de Merel zit de enorme uitbraak van het usutuvirus daar voor veel tussen. Het virus wordt overgedragen via steekmuggen en de omvangrijke uitbraak zorgt dit jaar lokaal ongetwijfeld voor een decimering van de aantallen Merels. Toch zullen we de ware impact pas in het vroege voorjaar kunnen inschatten, wanneer ze beginnen zingen.

Ook andere soorten sterven sporadisch aan het usutuvirus. Maar over hoeveel dieren het exact gaat, daar hebben we het raden naar. Het usutuvirus heeft ons wakker gemaakt voor de aanwezigheid van tuinvogels in de zomer. Meer dan ooit kijken we met zijn allen zeer alert naar de Merel, en merken zo dat er ook weinig andere soorten zitten. We stellen dus iets vast waar we de afgelopen jaren veel minder aandacht voor hadden.

Afbeelding

Verhoogde sterfte van Merels in België sinds juli 2017 (bron: www.waarnemingen.be)

Maar de impact van het usutuvirus is er en we zullen het de volgende decennia helaas nog vaak zien opduiken. We sluiten zelfs niet uit dat de Merel niet langer één van onze meest verspreide broedvogels zal zijn. Dat betekent verder niet dat we merelloze winters zullen krijgen: de aanvoer uit het noorden zal blijven. De eerste noordelijke Merels (en andere lijsters) zullen vanaf de tweede helft van september toekomen. Maar tot dan zal een Merel in de tuin eerder een uitzondering zijn. Of toch in grote delen van Vlaanderen.

Net omdat een zomerdip bij de Merel normaal is, valt heel moeilijk in te schatten hoeveel procent van onze Merels we kwijt zijn. Aangezien de meeste vogels nu niet in de tuinen zitten, is de kans groot dat we de meeste slachtoffers zelfs niet opmerken.

Afbeelding

Wat valt er aan te doen?
Helaas erg weinig. We kunnen maar hopen dat vogels in de toekomst in toenemende mate resistentie zullen opbouwen. Een wondermiddel dat Merels geneest van de ziekte is er niet. Zieke vogels sterven doorgaans binnen enkele uren.

Natuurpunt en Vogelbescherming Vlaanderen roepen op om slachtoffers te melden via waarnemingen.be en ze binnen te brengen in een van de vogelopvangcentra (zieke dieren kunnen er ingezameld worden voor onderzoek).

Hoe herken je een vogel met usutu?

• verzwakte of lusteloze indruk

• plotselinge sterfte

• coördinatieproblemen

• bol zitten

• vermagering