Vleermuizen vangen mekaar vliegen af met ultrasone geluiden

Vleermuizen kunnen zich voortbewegen in complete duisternis. Ze gebruiken echolocatie om te vermijden dat ze daarbij tegen muren of soortgenoten aanknallen, maar ook om te jagen op prooien. Uit een onderzoek dat eerder verscheen in Science, blijkt dat ze met hun ultrasone geluiden ook jagende concurrenten kunnen saboteren.

Echolocatie is de naam van de fascinerende techniek die vleermuizen gebruiken om te navigeren en voedsel te vinden in hun pikdonkere verblijfplaatsen. Hoe het werkt: vleermuizen stoten ultrasone geluiden uit in de lucht en wanneer deze tonen tegen een prooi of een obstakel opbotsen, vangen ze de teruggekaatste echo op en weten ze waar de prooi zich bevindt of hoe ze moeten bijsturen.

Sociaal gedrag bij vleermuizen is ontzettend moeilijk aan te tonen, voornamelijk omdat de vliegende zoogdieren ‘s nachts actief zijn en omdat ultrasone geluiden niet rechtstreeks gedetecteerd kunnen worden door de mens. Via een batdetector kunnen deze geluiden van vleermuizen omgezet worden in door de mens hoorbare klikgeluiden. Op die manier worden de sociale gedragingen van vleermuizen langzaam ontraadseld.

Zoals overal in het dierenrijk hebben ook vleermuizen te maken met onderlinge concurrentie tijdens het jagen. De Guanovleermuis uit Noord- en Zuid-Amerika heeft een wel heel sluwe strategie ontwikkeld om rivaliserende soortgenoten te ringeloren. Hij verstoort de echolocatie van een andere vleermuis door zelf een signaal met exact dezelfde frequentie uit te stoten, precies op het moment dat de prooi binnen het bereik van zijn rivaal is, waardoor die zijn kans nét mist. Zo rooft de eerste vleermuis de buit van zijn concurrent. Verder onderzoek moet uitwijzen of andere vleermuizensoorten dit gedrag ook vertonen.

Daarnaast stoot de Grote bruine vleermuis een specifiek geluid uit wanneer hij een prooi ontdekt heeft. Dit signaal heeft een lagere frequentie en is langer dan de gebruikelijke echolocatie-tonen. Het is ook uniek voor elk individu. Zo proberen ze soortgenoten weg te houden en hun niet-gevangen prooi alvast te claimen.

Onderlinge botsingen vermijden
Doordat vleermuizen vaak aan hoge snelheid vliegen en veel draaibewegingen maken, zou het quasi onvermijdelijk moeten zijn dat ze af en toe tegen elkaar opbotsen. En toch gebeurt het niet. Een deel van de verklaring schuilt in het feit dat vleermuizen zich aan bepaalde verkeersregels houden. Wanneer bijvoorbeeld Watervleermuizen samen op zoek zijn naar voedsel, kopieert de achtervolger de vliegrichting van de leider door zijn echo op te vangen. Ze doen dit om de 500 milliseconden en vermijden zo aanvaringen.

Tekst: Stephie Seghers & Wout Willems, Natuurpunt
Foto: Hugo Willockx