Vlaamse windenergie verdient een plan – geen gerommel

De Vlaamse overheid overweegt de bestemmingsneutraliteit te verbreden voor hernieuwbare energie-installaties, zoals windturbines en zonneparken. ”Bestemmingsneutraliteit” houdt in dat de ruimtelijke bestemming van een gebied geen argument meer vormt om een nieuwe windturbine af te keuren. Wordt die neutraliteit verbreed, dan kunnen de installaties in principe binnen elke bestemming worden ingeplant – ook binnen beschermd natuurgebied. 

Bestemmingsneutraliteit versnippert ruimte en irriteert omwonenden

Laat het duidelijk zijn: een verdere uitbouw van windenergie op land is cruciaal om aan onze klimaatdoelstellingen te kunnen voldoen. En we hebben veel begrip voor het feit dat windproducenten het lang niet altijd makkelijk hebben om hun doelstellingen te halen. Natuurpunt en Bond Beter Leefmilieu verwerpen echter het principe van bestemmingsneutraliteit voor windturbines en zijn tegen een verdere verruiming ervan. Zo’n verruiming zou de ongecoördineerde uitrol van de energietransitie versterken, versnippert onze ruimte en opent de deur voor ongewenste inplantingen in groene gebieden, habitatrichtlijngebieden en beschermde landschappen. 

Die vrees is niet ongegrond. Vandaag geldt reeds bestemmingsneutraliteit voor windturbines in landbouwgebieden, via de zogenaamde clicheringsregel. Deze carte blanche heeft geleid tot ondoordachte inplantingen, met gebrekkige betrokkenheid van omwonenden en veel vermijdbare weerstand als gevolg.

Sturende rol door overheid

Om in de Vlaamse ruimtelijke wanorde locaties te vinden voor nieuwe windturbines, is een planmatige aanpak de enige echte optie. Op zo’n overzichtelijk inplantingsbeleid blijft het tot vandaag helaas wachten. Natuurpunt en Bond Beter Leefmilieu verwachten dat de overheid zelf veel meer locaties selecteert via ruimtelijke plannen en investeerders zoekt via overheidsopdrachten. Deze methode, die de overheid hanteert voor offshore windprojecten, versterkt het draagvlak, stimuleert burgerparticipatie en zorgt dus voor efficiëntere vergunningen. Zo’n planmatige aanpak garandeert ook een optimaal gebruik van onze schaarse ruimte, zowel energetisch als ruimtelijk, met aandacht voor mens en natuur, en maakt de ontwikkeling van energielandschappen mogelijk met passende mitigerende maatregelen. Ook netbeheerders hebben hier baat bij, door een betere planning van hun investeringen.

Zonne-energie op daken, parkings en spoorrails

De overheid bekijkt ook de mogelijkheid om grote zonneparken in het buitengebied te planten. Natuurpunt en Bond Beter Leefmilieu zijn van mening dat de prioriteit moet liggen bij het maximaal benutten van bestaande bebouwde ruimte en meervoudig ruimtegebruik voor zonne-energie. Dat betekent concreet dat onze daken maximaal bedekt moeten worden met zonnepanelen. Dit standpunt wordt ondersteund door VITO-onderzoek, dat aantoont dat het technische potentieel van zonnepanelen op Vlaamse daken (57,8 TWh) de huidige doelstelling voor zonne-energie (3,3 TWh) ruimschoots overstijgt. Maar ook ruimte boven parkings of zelfs spoorrails verdienen veel meer aandacht. Zo installeert Zwitserland zonnepanelen tussen de spoorrails, goed voor wel 1.000 m2 aan nieuwe zonnepanelen per dag. Naast Zwitserland lopen gelijkaardige proefprojecten in Frankrijk, Spanje, Roemenië, Verenigde Staten, China en Zuid-Korea.

Alleen door een doordachte, planmatige en natuurinclusieve aanpak, kunnen we de energietransitie realiseren. Het is van het hoogste belang dat de overheid dit plan krachtdadig aanstuurt – en niet blijft rommelen in onze steeds zeldzamere marges.

Tekst: Robin Verachtert (Natuurpunt Beleid) en Erik Grietens (Bond Beter Leefmilieu)