Veeleisende moshommel aangetroffen in Hoegaarden

In juli 2019 werd in Rosdel, een natuurgebied in Vlaams-Brabant, waar op grotere schaal gewerkt wordt aan het herstel van bloemrijke graslanden op kalkrijke bodem, een uiterst zeldzame moshommel gevonden. De soort kwam vroeger zowat in heel ons land voor maar is momenteel in België met uitsterven bedreigd door het verdwijnen  van open landschappen met veel vlinderbloemigen. De vondst van een mannetje van deze landschapssoort op bloeiende beemdkroon is een pluim op de hoed van de natuurontwikkeling in de regio.

Specifieke leefomstandigheden

De moshommel is sterk afhankelijk van  bloemrijke open landschappen en mijdt stedelijke omgevingen. Net als andere hommels heeft de moshommel behoefte aan grote oppervlaktes geschikt leefgebied door haar leven in kolonies met een koningin en werksters en de hoge metabolische snelheid. Het is met andere woorden een echte landschapssoort. De koninginnen komen pas laat uit winterslaap om te kunnen profiteren van de zomerse bloei van graslanden van pakweg mei tot en met augustus. Verder heeft de soort een lange tong en is ze daarom afhankelijk van bloemen met een lange kroonbuis. Een permanent groot aanbod aan rode klaver en andere vlinderbloemigen is daarom essentieel, maar ook lipbloemigen zoals witte dovenetel, betonie en stinkende ballote of ruwbladigen zoals smeerwortel en slangenkruid evenals o.a. knoopkruid kunnen een goede aanvulling zijn op het dieet. De moshommel is zeker niet de enige hommel met dergelijke lange tong. Ook hommels als de donkere tuinhommel, boshommel, grashommel en heidehommel hebben een lange tong en kwamen vroeger in heel het land voor, maar zijn tegenwoordig erg zeldzaam geworden of zelfs volledig verdwenen. De achteruitgang van deze hommels kan in de eerste plaats verklaard worden door de ingrijpende landschapsveranderingen van de voorbije eeuw, waaronder het verdwijnen van de vroeger op grote schaal toegepaste traditionele hooilandcultuur en de klaverteelt in akkergebieden. Hierdoor is de bloemenrijkdom sterk verarmd, inclusief de bloemen met een lange kroonbuis, zelfs nog meer in de zomer dan in het voorjaar.

Afbeelding

Succesvol natuurbeheer

De moshommel is de 16de hommelsoort die recent in Hoegaarden werd aangetroffen, wat anno 2020 erg uitzonderlijk geworden is voor een Vlaamse gemeente. De kalkrijke leemgrond in Hoegaarden herbergt een groot aantal soorten vlinderbloemigen en andere bloemen met een lange kroonbuis. Tot recent kwamen deze nog vooral voor in kleine groeiplaatsen in de bloemrijke wegbermen, maar nu vinden ze geleidelijk hun weg naar de natuurgebieden. Wanneer je in Rosdel rondloopt is het moeilijk te geloven maar de meeste bloemrijke  graslanden in Rosdel bestaan nog maar sinds 2001, toen Natuurpunt een reeks voormalige akkers omzette in grasland en een aangepast maaibeheer begon te voeren. Het meest spectaculair op plantenvlak is het opduiken van een hele reeks zeldzame orchideeën. Daarbovenop bloeien hier ook over tientallen hectares soorten als rode klaver, veldlathyrus, wilde marjolein en knoopkruid. Ook zeldzamer geworden soorten als wondklaver, beemdkroon, rode ogentroost of borstelkrans bouwen er nu grotere bestanden op, een proces dat nog steeds doorgaat. Dat er juist in dit gebied een moshommel gevonden werd, is dus een pluim op de hoed voor iedereen die zich hiervoor heeft ingespannen. En wie weet, als we dit op voldoende grote schaal toepassen, komen echte landschapssoorten als zeldzame hommels wel terug.

tekst: Pieter Vanormelingen & Winfried Vertommen (Natuurpunt Studie)