Unieke dovenetel duikt voor het eerst op in België

Elly Vaes was op 3 april toevallig in Turnhout voor het werk. Ze was onderweg van het station naar een bedrijf op het industrieterrein, toen haar oog viel op een ongewone dovenetel langs een gevel. Het was duidelijk geen witte dovenetel. Bij deze plant stonden de kransen van witte bloemen opvallend bovenaan en kwamen ze buiten de bladeren uit. Ook de gespleten bovenlip van de bloem en de paarse stippen op de witte kroonbladen vielen op. De beeldherkenning in ObsMapp bracht de plant op naam als Lamium bifidum. Toen Elly de soort niet terugvond op waarnemingen.be, wist ze: dit is héél bijzonder!

Waar komt deze nieuwkomer vandaan? 

Aangezien er geen aanwijzingen zijn dat Lamium bifidum als sierplant gekweekt wordt, gaat het vermoedelijk om onbedoelde introductie - bijvoorbeeld via modder aan schoenen, autobanden of verpakkingsmateriaal. Dat er meteen meer dan tien planten op de plek staan, suggereert dat Lamium bifidum zich er al minstens een jaar geleden heeft gevestigd. De soort is éénjarig en haar zaden dragen een mierenbroodje – een vetrijk aanhangseltje dat mieren graag lusten. Die kunnen de zaden lokaal verspreid hebben, wat het ontstaan van dit compacte groepje planten zou kunnen verklaren.
De vondst werd voorgelegd aan Filip Verloove, botanisch onderzoeker gespecialiseerd in de Belgische flora en exoten bij Plantentuin Meise. Hij bevestigt dat het om een eerste Belgische waarneming gaat en spreekt van een opmerkelijke, intrigerende vondst. Buiten drie waarnemingen in Nederland, en nu deze in België, is de soort nergens gekend buiten haar oorspronkelijke areaal rond de Middellandse Zee.

Hoe herken je deze dovenetel? 

Hoewel Lamium bifidum ietwat lijkt op witte dovenetel, is ze botanisch meer verwant aan het akkeronkruid hoenderbeet (Lamium amplexicaule), een soort met kleine bloemen en paarse bloemkroon met stippen. De bloemen van Lamium bifidum zijn opvallender en wit met paarse stippen. Vooral de gespleten bovenlip - waarnaar de soortnaam ‘bifidum’ verwijst - is zeer kenmerkend. Een fraaie nieuwkomer, die ons eraan herinnert hoe planten hun weg vinden - soms letterlijk - langs sporen van menselijke activiteit.

Tekst: Elly Vaes (Plantenwerkgroep FON (Floristisch Onderzoek voor Natuurbehoud))