Tweekleurige vleermuis vliegt in één nacht twee keer het Kanaal over

Mooi en mysterieus

De tweekleurige vleermuis is een middelgrote soort en één van de zeldzaamste vleermuissoorten van België. Ze dankt haar naam aan haar tweekleurige rugvacht, met zilvergrijze punten. De dichtstbijzijnde gekende kraamkolonies liggen in Nederland. De soort komt verder in Europa vooral voor in Scandinavië en Oost-Europa, maar ook in gebergten zoals de Alpen. De tweekleurige vleermuis is een uitgesproken migrerende soort en kan grote afstanden afleggen. In ons land duikt ze vooral op in het najaar. Jaarlijks worden een aantal tweekleurige vleermuizen gevonden, voornamelijk langs de kust, waar de dieren uitrusten op de gevels van flatgebouwen. Een aantal waarnemingen uit december en januari lijken erop te wijzen dat er ook individuen overwinteren in onze streken. Maar van waar deze dieren komen, hoe hun migratiegedrag verloopt en waar ze zich de rest van het jaar ophouden, blijft een mysterie.

Technologische vooruitgang

Lange tijd was het wachten op de technologische vooruitgang, zodat er zenders kwamen die deze vragen konden beantwoorden. Deze winter bleek dat mogelijk, waarna er meteen zenders werden besteld. GPSzenders die data doorsturen zijn te zwaar voor de meeste Europese vleermuissoorten. Deze zenders sturen een signaal aan het commerciële SigFox netwerk. Vervolgens kan door kruispeiling hiermee een locatiebepaling met een zekere foutenmarge plaatsvinden. 

De eerste nacht

Vanaf dat moment werd elk uur een plaatsbepaling verstuurd. We verwachtten dat dit vrouwtje noord- of oostwaarts zou vliegen, richting bekende kraamverblijven in Nederland of verder. Na een locatie rond Middelkerke om 21:17 kwam de eerste opmerkelijke melding om 22:17 bij Gravelines (Frankrijk). Eerst dachten we nog dat dit mogelijk fout was, maar een uur later, om 23:17 kwam een nieuwe locatie door: Bologne-sur-Mer (F), 102 kilometer naar het westzuidwesten!
Om middernacht had het vrouwtje het Kanaal overgestoken en werd haar locatie bepaald net boven zee, ten oosten van Hastings in Engeland.
Een uur later was het dier bij Shoreham-by-Sea (EN), hemelsbreed 224 km van Middelkerke, en om 02:17 was ze bij Portsmouth (EN). Inmiddels had ze 276 km westwaarts afgelegd, met een grondsnelheid van meer dan 50 km/u. Om 3:17 kwam geen locatie binnen, maar een uur later bleek ze opnieuw het Kanaal te hebben overgestoken, ditmaal naar Cherbourg-en-Cotentin (F) in West-Normandië. Ook om 5:17 werd daar nog een locatie geregistreerd. 

Liever croissant et café dan bacon and eggs?

Misschien beviel een Engels ontbijt met ‘bacon and eggs’ haar minder dan een ‘croissant et café’? Als het dier geen insecten zou eten, zou het dit hebben verdiend! Wat vaststaat, is dat ze in slechts zeven uur tijd minstens 400 tot 430 km heeft afgelegd. Hoeveel rugwind ze daarbij heeft kunnen benutten, zal later blijken uit een nadere analyse met windmodellen. 
Van qua bouw vergelijkbare bulvleermuissoorten is bekend dat ze uitzonderlijk snel kunnen vliegen en zelfs behoren tot de snelste dieren op eigen kracht in het dierenrijk. Dat tweekleurige vleermuizen boven zee vliegen, is eerder beschreven. En ook in Engeland en Schotland worden er jaarlijks meerdere waarnemingen gemeld, maar dat een tweekleurige vleermuis in één nacht tweemaal een zee oversteekt en zo ver vliegt? Dat is totaal onverwacht! 

Vervolgnachten

Na de laatste locatie op vrijdagochtend om 05:17 is er geen nieuw signaal meer ontvangen. Wanneer een vleermuis aan een gebouw hangt, kan het signaal van de zender sterk verzwakt worden en daardoor onopgemerkt blijven. 
Van tweekleurige vleermuizen aan de Vlaamse kust is bekend dat ze soms dagenlang roerloos in torpor aan een gevel kunnen verblijven. Sinds vrijdagochtend 4 april liggen de avond- en nachttemperaturen in Cherbourg-en-Cotentin (F), West-Normandië, al snel onder de 10 graden, en waait er een oostelijke wind met een kracht van 4 à 5 Beaufort.
Mogelijk wacht het dier op gunstiger weersomstandigheden om verder te migreren of te gaan foerageren. Een andere mogelijkheid is dat de zender is afgevallen of – hopelijk niet – dat het dier gepredeerd werd. De tijd zal het leren!

Oproep

Vind je zelf een tweekleurige vleermuis die gestrand is of op een gevel aan het uitrusten is? Dan vragen we je om dit te melden via www.waarnemingen.be. Upload ook enkele foto’s en voeg je telefoonnummer toe bij de waarneming, zodat we snel contact met je kunnen nemen om zo ook van dat dier het reilen en zeilen samen met jou te onderzoeken!
Via de Facebookpagina van de Vleermuizenwerkgroep van Natuurpunt zullen we updates geven over de migratie van deze en toekomstig gezenderde tweekleurige vleermuizen, zolang de zender data blijft versturen.

Dankwoord 

We danken alle andere medewerkers van het VOC Merelbeke en VOC Oostende voor de goede zorgen voor deze gestrande tweekleurige vleermuis en de vele andere vleermuizen die zij en andere VOC’s elk jaar opvangen. Het Agentschap Natuur en Bos verleende de benodigde ontheffing voor dit onderzoek. Jens Koblitz van SigFox Duitsland wordt bedankt voor het valideren van de gepresenteerde locaties. 

Tekst: René Janssen (1), Hans Vermeiren (1), Nick De Meulemeester (2), Claude Velter (3), Bob Vandendriessche (1), Rens Hendrickx (1) en Daan Dekeukeleire (1)
(1) Vleermuizenwerkgroep Natuurpunt
(2) VOC Merelbeke
(3) VOC Oostende