Torenvalken in onze tuin

Enkele jaren geleden kregen we het idee om in onze tuin een torenvalkenkast te hangen. We hadden al vaker een koppel torenvalken in onze buurt zien rondvliegen en vonden dit wel intrigerend. Het omliggende open landschap leek ons alvast geschikt om een nestkast te plaatsen. Maar zouden deze valken daar interesse in hebben? Niet geschoten is altijd mis zeggen ze dus ja, we gingen het eens proberen.

Zo’n vogelhuis installeren vereist ook wel enige voorbereiding, je plaatst dat niet zomaar “ergens“ in de tuin. De torenvalkkast zelf kan je best tussen de 5 en 7 meter hoog op een windbestendige paal bevestigen, gericht met de opening naar het zuidoosten. Alvorens ze de lucht in gaat leg je best al wat humus en kleine takjes op de bodem van de kast. Zo is hun bedje al gespreid en kunnen de eieren ook beter blijven liggen. Zo gezegd, zo gedaan. Nu was het torenvalkhuis helemaal klaar om een kandidaat-koppeltje met open armen te ontvangen. Het was spannend afwachten, maar ons geduld werd niet lang op de proef gesteld. Al snel kwam het mannetje torenvalk op verkenning en het vrouwtje vervoegde zich snel bij hem. Regelmatig waren ze boven op de nestkast te bewonderen zodat we na enkele weken al "baltsend paar (ook paring)" konden ingeven op waarnemingen.be. De verwachtingen dat ze nu ook gingen broeden in onze nestkast waren dan ook hooggespannen.

Omdat we het koppeltje niet wilden storen en uit de buurt van het nest bleven, hadden we geen idee van de mogelijke ontwikkelingen. Is er een broedgeval? Zijn er al eieren? Regelmatig trokken we het achterliggend veld in om van op een afstand de nestkast te observeren en al snel zagen we dat het vrouwtje in de kast bleef zitten en dus aan het broeden was. Dit eerste nest, in 2021, leverde drie jongen op. Ook in 2022 was er weer een koppeltje van de partij.  Wellicht was dit hetzelfde koppeltje, torenvalken zijn blijkbaar zeer trouw aan elkaar.  Dit keer waren er zelfs vijf kuikens die met succes grootgebracht werden.

Omdat een mens nieuwsgierig van aard is en we toch zo graag zouden zien hoe het er in zo een nestkast aan toegaat, hebben we in het vroege voorjaar van 2022 een camera geïnstalleerd in de kast.  Een nieuwe wereld ging voor ons open. Je kan werkelijk alle stadia live mee doorlopen: het eerste verkennen van de nestkast meer dan een maand voor het eerste ei, het maken van een kuiltje om te voorkomen dat de eieren wegrollen, het leggen van de eieren, het een maand lang broeden door vooral het vrouwtje en dan het wonder van het uitkomen van de kuikens en het grootbrengen met voornamelijk muizen. Wonderbaarlijk was het zeker, het heeft ons menige uren bezig gehouden. Bepaalde aspecten hadden we ons helemaal anders voorgesteld, wellicht ook omdat we het door een menselijke bril bekijken. Zo stelden we ons het begrip nestwarmte ook emotioneel voor, maar het bleek enkel functioneel. De ouders houden de kuikens in de begindagen warm, maar zodra de kuikens elkaar voldoende warm kunnen houden, verlaten de ouders (de moeder) het nest en komen ze enkel nog binnengevlogen om de jongen te voederen. Voor de rest van de tijd zitten de jongen altijd alleen en houdt het ouderpaar de wacht binnen een straal van enkele tientallen meters rondom de nestkast om in te grijpen in geval van onheil. Dit eerste camera-jaar, 2023, waren er zes jongen, die allemaal gezond en wel uitgevlogen zijn.

Ook dit jaar, 2024, was weer een succesvol torenvalkenjaar in onze tuin. Vijf eieren dit keer, maar helaas heeft één van de vijf kuikentjes het niet gehaald. Het kuiken groeide merkelijk minder snel en is gestorven na enkele weken.  Niets gaat echter verloren in de natuur en het dode kuiken werd door mama verscheurd en opgevoederd aan de andere kuikens.  Dit jaar viel het op dat hun dieet toch enigszins anders was dan de vorige jaren: regelmatig werden er wormen en salamanders aangeboden maar ook vogels ontsnapten niet aan de vangkunsten van de ouders. Reden hiervoor is wellicht het zeer natte voorjaar waardoor er veel minder muizen waren. Torenvalken tonen zich dus flexibel in hun jachtgewoontes.

Zo’n camera levert heel wat mooie plaatjes en belevenissen van de valkennest op, maar registreert natuurlijk ook andere bezoekers. Zo kwam er al eens een bosuil op bezoek en ook een kerkuil kwam er op verkenning. Met de camera kan je het broedgeval op de voet volgen; voor dit jaar zag het er het zo uit:

• Op 8 mei was er het eerste ei

• Op 14 mei het vijfde ei

• Op 10 juni het eerste kuiken

• Op 12 juni het vijfde kuiken

• Midden juli zijn de jongen uitgevlogen.

Dit wil dus zeggen dat er ongeveer een maand (33 dagen) gebroed wordt alvorens een kuiken geboren wordt en dat de jongen na ongeveer een maand het nest verlaten en beginnen aan de vlieg- en jachtlessen.

We hebben ook telkens de valkjes laten ringen voor wetenschappelijke doeleinden. De jongen worden dan uit de kast gehaald en op de begane grond krijgen ze een ring met een uniek nummer rond hun rechterpoot. Voor de rest van hun leven is hun herkomst te achterhalen. Geboren en getogen in Holsbeek! Met dank aan Kamiel Aerts, een beëdigd vogelringer die met veel zorg en liefde telkens de 3 weken oude torenvalken kwam ringen.

Tekst: Martine Gerits