Russisch elfje duikt op in Averbode

Welke dieren in België voorkomen, verandert voortdurend. Soorten breiden uit of hun areaal krimpt in. Meestal gaat zoiets stapje per stapje, maar sommige soorten hebben minder geduld. Vorig jaar berichtten we over de Oostelijke vos, die op een aantal jaren tijd van Rusland en oostelijk Europa tot bij ons doorstootte. Een nieuw voorbeeld is het Sachalin-elfje (Melangyna pavlovskyi), een tenger zweefvliegje dat vorige week voor het eerst gespot werd in Averbode Bos & Heide.

Dit verhaal begint in 2005 in Denemarken waar onderzoekers enkele zweefvliegjes vangen die ze niet op naam kunnen brengen (Bygebjerg 2011). Het zijn duidelijk elfjes (Melangyna), maar ze vertonen kenmerken die niet passen op de gekende soorten. Drie jaar later verplaatst het verhaal zich naar Polen, wanneer plaatselijke onderzoekers onafhankelijk dit vliegje ontdekken (Mielczarek 2011). In beide landen duiken ze de boeken in en komen uit op het Sachalin-elfje, een soort die enkel bekend was van het eiland Sachalin in het verre oosten van Rusland en van Japan, een slordige 10.000 km oostelijker.

Voor de zekerheid worden de archieven geraadpleegd, maar er is geen spoor van dit vliegje te vinden voor 2007. Het lijkt er dus op dat Europa pas recent gekoloniseerd werd. Vorig jaar werd het Sachalin-elfje dan voor het eerst in Nederland gezien, meteen op 2 plaatsen (Smit en de Bree 2014). Opnieuw een uitbreiding van het areaal met minstens 800 km. Amper een jaar later is België al aan de beurt: op 12 maart 2015 wordt het eerste exemplaar voor België gevangen in het natuurgebied Averbode Bos & Heide. Dit gevarieerde bosgebied op zandgrond, met dennen en eiken-berkenbos, is een typische omgeving waar deze soort gevonden wordt. Omdat er nog maar weinig naar dit vliegje gezocht is, lijkt het aannemelijk dat ze al op verschillende plaatsen in België aanwezig is.

Dit verhaal illustreert dat zelfs een piepklein vliegje erin slaagt om op korte tijd op een natuurlijke manier Europa (of zelfs het heel West-Palearctische gebied) te veroveren. Wat het extra bijzonder maakt is dat dit vliegje actief is op het einde van de winter en aan het begin van de lente, wanneer het meestal nog koud is, en dus een stuk lastiger is om grote afstanden te vliegen. In Polen is de soort ondertussen snel algemeen geworden. Gevraagd naar hun bevindingen hierover antwoordden Poolse onderzoekers dat de expansie nog het best kan vergeleken worden met die van het Veelkleurig Aziatisch lieveheersbeestje, dat op korte tijd alomtegenwoordig is geworden, ook bij ons. Het Sachalin-elfje is vermoedelijk een stuk zachtaardiger – de larven eten bladluizen, mogelijk vooral op naaldbomen, voor zover we weten. Alles lijkt erop te wijzen dat dit vliegje een blijver is, en dat het misschien binnenkort al een algemene verschijning wordt.

Tekst: Frank Van de Meutter

Referenties

Bygebjerg R. (2011). A new European species in the genus Melangyna Verrall, 1901 (Diptera, Syrphidae). – Entomologiske Meddelelser 79: 143-151.

Mielczarek, L. (2011). First record of Melangyna pavlovskyi (Violovitsh, 1956) (Diptera: Syrphidae) in Europe. – Dipteron 27: 43-47

Smit J. en de Bree E. (2014). Het sachalin-elfje Melangyna pavlovskyi nieuw voor Nederland

(Diptera: Syrphidae). Nederlandse Faunistische Mededelingen 42: 29-32.