Lentetemperaturen halen amfibieën uit hun slaap

Na de winterprik van vorige week, hebben de lentetemperaturen dit weekend de amfibieën wakker geschud. Zaterdagavond 20 februari 2021 zijn de padden, kikkers en salamanders aan hun trek begonnen naar hun voortplantingspoelen. Dat betekent extra voorzichtig zijn op de weg voor overstekende amfibieën. En voor de vrijwilligers die de amfibieën helpen oversteken.

Amfibieën brengen de winter meestal door aan land, verstopt onder bladeren, een houtstapel of ingegraven in een ondergrondse holte. In het voorjaar ontwaken ze en gaan ze op weg naar een voortplantingspoel. Doel: een partner zoeken, paren en eitjes afzetten. Door het dichte Vlaamse wegennet moeten veel amfibieën tijdens die voorjaarstrek een weg oversteken. Vaak eindigt zo’n tocht ‘op weg naar nieuw leven’ in een platte dood.

Natuurpunt coördineert jaarlijks in heel Vlaanderen paddenoverzetacties. Langs de trekroutes worden schermen geplaatst die de amfibieën naar ingegraven emmers leiden. Vrijwilligers controleren die emmers dagelijks en zetten alle amfibieën veilig over naar de andere kant van de weg, of aan de rand van een poel.

Corona

Door de beperkende coronamaatregelen is dit jaar het niet mogelijk om in groep paddenschermen op te zetten of padden te rapen. Maar de coördinatoren van de lokale overzetacties slagen er op de meeste plaatsen wel in om voldoende mensen te mobiliseren. Met een beetje flexibiliteit en een goede planning, zullen ook dit jaar weer duizenden mensen klaar staan om trekkende amfibieën veilig de weg over te helpen.

Eén van de coronamaatregelen is dat we onze handen regelmatig ontsmetten met handgel. Veel handgels bevatten echter ethanol en dat is een vrij krachtig anestheticum voor amfibieën. Natuurpunt raadt dan ook af om een handgel te gebruiken vóór het padden overzetten. Je handen goed wassen met een gewoon stuk zeep, voor en na de overzet volstaat, zowel voor de eigen bescherming als voor het veilig hanteren van kikkers, padden en salamanders.

149.666 amfibieën gered in 2020

Vorig jaar werden in 130 Vlaamse steden en gemeenten 265 overzetacties georganiseerd, goed voor 149.666 amfibieën die levend de weg werden overgezet. Het ging vooral om gewone pad (71%), bruine kikker (15%) en alpenwatersalamander (5%). Maar ook zeldzame soorten zoals rugstreeppad, heikikker, kamsalamander en vuursalamander werden overgezet. De hoogste aantallen amfibieën werden vorig jaar gered in de provincie Antwerpen (50.197), gevolgd door Vlaams-Brabant (30.726), Oost-Vlaanderen (29.444), Limburg (20.362) en West-Vlaanderen (18.937).

De top 10 van de gemeenten waar in 2020 de meeste amfibieën werden gered, ziet er als volgt uit: Oud-Heverlee (daar werden niet minder dan 6.568 amfibieën overgezet), Herselt (6.041), Schilde (5.608), Merksplas (5.489), Ieper (4.853), Haaltert (4.052), Aalter (3.948), Grimbergen (3.731), Tessenderlo (3.542) en Zemst (3.321). De eerste plaats van Oud-Heverlee verdient bijzondere aandacht. Deze gemeente heeft ook eerder al deze ranglijst aangevoerd en wordt door Natuurpunt dan ook uitgeroepen tot de beste ‘overzetgemeente’ van Vlaanderen!

Toch noteerden vrijwilligers vorig jaar nog 8.352 verkeersslachtoffers. Dit is slechts het topje van de ijsberg. Op heel wat trekroutes is er immers geen ‘padden rescue team’ actief en het werkelijke aantal verkeersslachtoffers ligt dus ongetwijfeld aanzienlijk hoger.

Voorwacht almaar vroeger op stap

De paddentrek startte in 2020 vroeg, met de op één na beste nacht op 16 februari. Die startdag wordt jaarlijks berekend en valt samen met de dag waarop 5% van alle amfibieën die bij overzetacties werden geregistreerd, werd gehaald. In 2020 werd die 5%-grens al op 5 februari overschreden. Samen met 2004, liet 2020 hiermee de vroegste startdag optekenen die ooit in Vlaanderen werd vastgesteld. De voorbije 30 jaar is deze startdag gemiddeld één dag om de twee jaar vervroegd (Figuur 1). Het lijkt aannemelijk om een verband te zien tussen de almaar zachtere winters en het vervroegen van de startdag van de paddentrek.

Figuur 1: Startdatum (dag waarop 5% van het totaal aantal dieren van dat jaar werd overgezet) van de paddenoverzetacties voor de afgelopen 30 jaar.

Nat schemerduister

De voorjaarstrek van amfibieën speelt zich vooral af vanaf schemerduister en stopt rond middernacht. Ideale treknachten zijn nachten met avondtemperaturen van minimaal 8 °C en een hoge luchtvochtigheid. Natuurpunt roept automobilisten op om aandacht te hebben voor de overstekende amfibieën en hun snelheid te minderen tot maximaal 30 km/u op plaatsen waar verkeersborden waarschuwen voor amfibieëntrek. Reden: bij lagere snelheden kunnen bestuurders overstekende padden, kikkers en salamanders gemakkelijker opmerken en ontwijken. Minstens even belangrijk: bij snelheden hoger dan 30 km/u sneuvelen ook veel amfibieën door het 'aanzuigeffect' van het voorbijrazende verkeer.

Zin om een handje mee te helpen? Ontdek waar jij mee kan helpen overzetten op www.paddenoverzet.be en contacteer de coördinator van een actie bij jou in de buurt.

Tekst: Dominique Verbelen (Natuurpunt Studie)