Klaverwespvlinder verovert Vlaanderen

De tijd dat vlinderliefhebbers naar Wallonië of Limburg moesten om een Klaverwespvlinder te spotten, is duidelijk voorbij. Deze bijzondere nachtvlinder is het afgelopen decennium aan een opmerkelijke veroveringstocht door Vlaanderen bezig.

Wespvlinders zijn dagactieve nachtvlinders met heel smalle voorvleugels en tamelijk smalle achtervleugels met grote doorzichtige velden; het lichaam is zwart met rode of gele banden. De sterke gelijkenis met wespen beschermt hen waarschijnlijk tegen predatoren. In vlucht is het moeilijk om wespvlinders als zodanig te herkennen. Zittend of eenmaal gevangen kunnen ze goed van wespen worden onderscheiden door de donkere band of vlek op de voorvleugel, waaruit een groot aantal aders ontspringt. Ook zijn de kop en de ogen veel kleiner.

In ons land komen 22 soorten wespvlinders voor. De klaverwespvlinder is de enige soort uit het geslacht Bembecia die in België wordt waargenomen. De rupsen leven in de wortel van diverse vlinderbloemige planten (o.a. rolklaversoorten). Zowel de volwassen vlinders als de rupsen zijn echte warmteliefhebbers en hebben een uitgesproken voorkeur voor zonnige biotopen met een open vegetatie.

Tot het begin van de jaren 2000 werden klaverwespvlinders enkel in de meest zuidelijke provincies van het land geobserveerd. Rond 2004 kreeg de soort voet aan grond in Limburg. Na 2010 werden de eerste exemplaren opgemerkt in Brussel en Vlaams-Brabant. Maar sinds 2015 lijkt het hek volledig van de dam, met vondsten in alle Vlaamse provincies. Het Antwerpse havengebied is zelfs een echte hotspot geworden voor deze soort. In 2020 werden ook in de havens van Gent en Zeebrugge populaties ontdekt. Enkel in het uiterste westen van België werd de klaverwespvlinder vooralsnog niet waargenomen.

Afbeelding

De aanwezigheid van deze soort kan heel eenvoudig worden vastgesteld met behulp van een feromoonpreparaat waarmee de mannetjes worden gelokt. De beschikbaarheid van dit feromoon en een verhoogd waarnemerseffect kunnen de recente uitbreiding van de klaverwespvlinder echter niet volledig verklaren. Volwassen klaverwespvlinders worden namelijk ook regelmatig waargenomen zonder het gebruik van feromonen, rondvliegend of eileggend op de waardplant. Het lijkt dus onwaarschijnlijk dat de soort vroeger compleet onder de radar zou zijn gebleven in Vlaanderen. Bovendien ligt de relatief recente uitbreidingsgolf van de klaverwespvlinder in de lijn van de opmars die ook bij andere soorten wespvlinders werd vastgesteld, met o.a. heel wat nieuwe soorten voor België en Nederland. Ook in Nederland breidt de klaverwespvlinder trouwens zijn verspreidingsgebied uit.

Waarschijnlijk worden hier en daar nog kansen op een verdere uitbreiding gemist. Zo werd onlangs een nieuwe vindplaats in Dendermonde (met tientallen eitjes op rolklaver) volledig gemaaid. Gelukkig vliegen de volwassen klaverwespvlinders tot in augustus en zal de populatie er zich hopelijk nog deels kunnen herstellen. Hoe het ook zij: maaien vóór eind augustus is ronduit nefast voor de klaverwespvlinder, omdat dan de eitjes samen met het maaisel verdwijnen. Later op het jaar kan een maaibeurt geen kwaad meer, want de rupsen leven dan al in de wortel.

Afbeelding

Ben je benieuwd of de klaverwespvlinder ook in jouw buurt voorkomt? Zoek dan naar ‘warme’ biotopen met veel rolklaver en kijk of je - al dan niet gelokt met feromonen - volwassen klaverwespvlinders tussen de planten ziet vliegen. Heb je de soort gespot? Dan graag een melding, liefst met foto, op www.waarnemingen.be. Ook nulwaarnemingen zijn welkom.

Tekst en foto’s: Ruben Meert, Theo Garrevoet, Rudi Goossens (IWG Voelspriet & Vlaamse Vereniging voor entomologie).