Eieren rapen aan de Belgische kust

In de Noordzee komen verschillende soorten roggen en haaien voor. Veel van deze soorten planten zich voort door leerachtige eikapsels te leggen, die regelmatig aanspoelen op onze stranden. Van elke soort ziet het eikapsel er anders uit. Hierdoor kan je een eikapsel tot op soort identificeren. Via jaarlijks georganiseerde citizen science projecten, ook wel "egg case hunts" genoemd, werken vrijwilligers uit verschillende landen samen om te zoeken naar haaien- en roggeneieren langsheen de stranden. Deze zoektochten leveren belangrijke wetenschappelijke inzichten op over de geografische spreiding, populatiegrootte en reproductie van roggen en haaien.

Waarom is deze kennis belangrijk?

Veel haaien en roggen zijn bedreigd. Door de informatie van aanspoellocaties van eikapsels door te geven, kunnen we te weten komen welke soorten haaien en roggen (nog) voorkomen voor onze kust en waar de meeste eikapsels aanspoelen (en onder welke omstandigheden). Deze kennis kan vervolgens gebruikt worden in het zoeken naar duurzame beheersmaatregelen voor deze soorten.

Eerste resultaten

Uit een meta-analyse van meer dan 1000 tellingen van verschillende bronnen, zien we dat over de laatste 40 jaar 9 verschillende haaien-en roggensoorten aan de Belgische kust teruggevonden zijn geweest. Aan kop van de tellingen, staat de hondshaai: zo’n 66% van alle eikapsels waren afkomstig van deze soort. Populatiemodellen tonen aan dat deze soort de laatste 10 jaar sterk is toegenomen. Naar redenen voor deze toename is het gissen: spelen de opportunistische levensstrategie, stijgende watertemperatuur en hoge overlevingskans na vangst en teruggooi een rol? Op de tweede en derde plaats van de tellingen staan stekelrog en gevlekte rog. Vervolgens volgen sterrog, blonde rog, golfrog, kleinoogrog, grootoogrog en kathaai. Opvallend is de telling van 380 eikapsels van sterrog in 1995. Vóór de eeuwwisseling was sterrog een van de meest voorkomende soorten in de Noordzee. Dat na 1995 geen eikapsels van de sterrog meer zijn aangespoeld aan de Belgische kust, kan mogelijks verklaard worden doordat de populatie fors is gekrompen en dat de populatie meer noordelijk is getrokken waardoor minder eikapsels aanspoelen op de Belgische stranden.

Grasduinen in de archieven

Om onze kennis over eikapsels langs de Belgische kusten uit te breiden, zijn verschillende types data in het project 'Eikapsels van haaien en roggen' samengebracht. Met hulp van de VLIZ-bibliotheek werd gegrasduind in literatuur en archieven. Het tijdschrift “Strandvlo” van vrijwilligersorganisatie de Strandwerkgroep (SWG) leverde een eerste set van 244 historische meldingen op om te digitaliseren. Daarnaast werd samengewerkt met Natuurpunt om een tweehonderdtal meldingen van eikapsels in waarnemingen.be te valideren.

Afbeelding

Eikapsels van roggen (foto: Luc Hostyn)

Tips

De beste periode om eikapsels aan te treffen op het strand is de winter (januari-maart). De plek waar (tot nu toe) de meeste tellingen zijn aangetroffen is in De Panne. Of de ligging van dit strand een rol speelt, of het feit dat dit een populaire plek is voor tellers, is op dit moment onduidelijk. Meer nieuwe data kunnen ons helpen om hierop een antwoord te geven in de toekomst!

Ga zelf op zoek

Sinds januari worden vrijwilligers en strandlopers aangemoedigd om eieren langs de Belgische kust te zoeken en deze (met foto) aan ILVO te melden via het emailadres eikapsels.be@gmail.com en/of de gegevens online te uploaden (www.waarnemingen.be).

Op volgende manieren kan je je waarneming aan ons doorgeven:

-        Maak een foto van het gevonden eikapsel naast een muntstuk en stuur deze samen met vermelding van de datum, locatie of afgezochte traject strand door naar eikapsels.be@gmail.com. Kijk ook naar het substraat waar de eikapsels aan vasthangen en fotografeer dat mee.

-        Droog de eikapsels af, wikkel ze in een beetje papier voor betere bewaring, geef ze in een zakje af in een van de afleverpunten langsheen de kust (zie contacten). Vergeet niet om er een nota bij te stoppen met vermelding van de datum en vindplaats of afgezochte traject strand.

-        Je kan je waarneming ook ingeven op www.waarnemingen.be

Doe zelf een poging om het eikapsel te determineren. Een goede identificatiefolder vind je op: https://www.sportvisserijnederland.nl/vis-water/visonderzoek/shark-ray/the-great-eggcase-hunt.html

Op volgende locaties aan de kust kan je eikapsels binnenbrengen: Opvangcentrum Vogels en Wilde Dieren (Oostende), natuurbezoekerscentrum De Duinpanne (De Panne), SEA LIFE (Blankenberge), Sincfala (Knokke-Heist), NAVIGO (Koksijde).

Tekst: Noémi Van Bogaert, Sofie Vandendriessche, Els Torreele (ILVO)

Werken mee aan dit project: studenten Thomas Baartmans en Ruben Maes (HAS), Guido Rappé, Francis Kerkhof en andere leden van de Strandwerkgroep (SWG), VLIZ Bibliotheek, en last but not least: de grote getalen vrijwilligers die meldingen doorsturen.

Geïnteresseerd in de Noordzee?

Bekijk de videopresentatie van Jan Seys (marien bioloog en onderzoeker UGent en INBO) over ‘Onze Noordzee’ en kom meer te weten over het toekomsttraject van Natuurpunt op www.natuurinhethart.be.