Duister vlinderjaar met amper drie lichtpuntjes

Gehakkelde aurelia, Oranjetipje, Koninginnenpage: samen met heel wat andere Vlaamse vlindersoorten beleefden ze het slechtste vliegseizoen in 8 jaar tijd. Voor de Koninginnenpage gaat het om een daling van 68 procent tegenover het langjarig gemiddelde. Amper drie soorten hadden een relatief goed jaar. Hoe komt dat?

Een deel van de verklaring lijkt te liggen in het kletsnatte en te frisse voorjaar. Dat zorgde voor slecht vliegweer en miserabele omstandigheden om eitjes af te zetten. Toch lijkt dat maar een stuk van het verhaal. Behalve de voorjaarspiek is er voor het gros van de vlindersoorten een tweede en veel omvangrijkere piek in de maanden juli, augustus en september. Die tweede piek bleek bij sommige soorten niet in staat om de verliezen van het voorjaar goed te maken, maar bij ander dan weer wel, zoals het groot koolwitje. Dagpauwoog bereikte zelfs recordaantallen begin september. Alles bij elkaar genomen was 2016 een flauw vlinderjaar, iets beneden gemiddeld.

Afbeelding

Het totaal vlindertaantal in 2016, lag voornamelijk onder het gemiddeld aantal in de periode 2009-2015, op een opvallende septemberpiek na (grafiek: Marc Herremans).

Drie lichtpuntjes

Slechts drie soorten scoorden heel goed: Dagpauwoog, Citroenvlinder en Atalanta hadden een goed jaar. Hoewel de Dagpauwoog het moest stellen met ongezien lage aantallen in het voorjaar, maakte de uitgesproken nazomerpiek het toch nog goed. De soort heeft van de warme nazomer geprofiteerd heeft om dijk van een extra generatie voort te brengen. Voor die jonge vlinders was er heel wat voedsel te vinden vooraleer ze in winterslaap gingen. Ze vlogen tot oktober nog rond, terwijl ze in andere jaren vrijwel meteen na hun geboorte in winterslaap gaan.

Van de Citroenvlinder werd vaak gedacht dat slechte jaren het gevolg zijn van zachte winters. Die zouden ertoe leiden dat de vlinders te maken krijgen met schimmelinfecties of dat ze wakker worden tijdens hun winterslaap, in periodes dat ze weinig voedsel kunnen vinden. Die verklaring lijkt op z’n minst onvolledig. Na de zachte winter vorig jaar had Citroenvlinder toch een goed voorjaar en ook de nieuwe generatie in de zomer deed het goed.  

Atalanta volgt al een tijdje een patroon waarbij betere en mindere jaren elkaar afwisselen: dit jaar hadden we volgens het patroon eigenlijk recht op een een heel goed jaar, maar dat lukte maar gedeeltelijk.

Dramatische dalingen

Gehakkelde aurelia, Kleine parelmoervlinder, Bont dikkopje, Oranjetipje, Koninginnenpage en Oranje Zandoogje hadden in 2016 het slechtste vliegseizoen sinds de start van waarnemingen.be, 8 jaar geleden. Verschillende van die soorten kenden dit jaar ook nog eens de sterkste afname sinds 2009. 

De Gehakkelde aurelia staat  in Vlaanderen bekend als een algemene soort. Ze legt haar eitjes op planten die wijdverbreid zijn, zoals brandnetel, hop, iepen en wilgen. Sinds 2013 zakt de soort jaar na jaar dieper, met 2016 als voorlopig slechtste vliegjaar. Ook de Kleine vos, een vlindertje dat na een crash rond de eeuwwisseling jaar na jaar betere resultaten kon neerzetten is weer op het niveau van 2011.

De Koninginnenpage is de spectaculairste vlinder die je in onze contreien kan aantreffen. Hij moet het hebben van wilde, braakliggende hoekjes met wilde peen en vlinderstruiken. Of van kruidentuintjes met venkel en dille. Sinds 2011 gaat de soort steil achteruit en 2016 wordt voorlopig een nieuw dieptepunt voor de soort. Ten opzichte van het gemiddelde voor de periode 2009-2015 verliest de soort 68 procent.

Afbeelding

Tekst: Wim Veraghtert & Marc Herremans, Natuurpunt Studie
Foto & cijfers: Marc Herremans, Natuurpunt Studie 

Deze bevindingen werden gepresenteerd op de Vlinderstudiedag van Natuurpunt, op 26 november 2016. Wil je al het vlindernieuws op de voet volgen? Abonneer je dan gratis op de vlinderflits van Natuurpunt.