Dood doet leven

Net als dood hout zijn dode dieren een belangrijk onderdeel van de natuurlijke kringloop. In Vlaanderen ontbreekt deze schakel gedeeltelijk. Kadavers van grote dieren, zoals koeien, paarden, everzwijnen en reeën, worden uit de natuur weggehaald. En daarmee verdwijnen ook de stoffen die vrijkomen tijdens de afbraak van een kadaver. En die zijn belangrijk voor ons ecosysteem.

Een dood dier stimuleert het ecosysteem (alle levende organismen, de omgeving en hun wisselwerking) waarin het zich bevindt, op verschillende vlakken. De stoffen die vrijkomen tijdens de afbraak van een kadaver (zoals calcium en natrium) hebben een verstrekkende invloed op planten, zoogdieren en insecten, zeker in arme, zure gebieden. Zo is bijvoorbeeld de natrium die vrijkomt belangrijk voor de voortplanting van vlinders. Een kadaver is een uitgebreid buffet voor grote dieren zoals everzwijnen, vossen en buizerds, maar ook voor insecten en andere kleine dieren.

Tussen 8 maart en 3 mei 2019  bestudeerde een student van de PXL Hogeschool twee reekadavers in het Natuurpuntgebied Averbode Bos en Heide. Ze vonden verschillende ongewervelde dieren, zoals vliegen, kevers, spinnen, vlinders, hommels en wel 610 aaskevers van maar liefst negen verschillende soorten. De  rimpelige aaskever kwam het meest voor.

Foto: rimpelige aaskever, bron: http://insecterra.forumactif.com/t21375-thanatophilus-rugosus

Het is dus belangrijk om terug meer dood dierlijk materiaal in natuurgebieden te krijgen. De eenvoudigste manier is grazers in natuurgebieden, zoals runderen en paarden, na hun dood ter plaatse te laten liggen. Maar in de huidige wetgeving worden runderen en paarden in natuurgebieden nog altijd beschouwd als landbouwdieren. Nochtans is hun situatie en leven erg verschillend van die van echte landbouwdieren.
Kadavers van landbouwdieren en slachtafval moeten volgens strikte procedures behandeld worden. Als een landbouwdier sterft moet dit kadaver onmiddellijk naar een destructiebedrijf gebracht worden. Dat is een verlies voor de natuur en een kost voor de overheid, die betaalt voor de ophaling. 

Via nieuwe overeenkomsten met de bevoegde overheden, de Openbare Vlaamse AfvalMaatschappij (OVAM) en de federale overheidsdienst Volksgezondheid, kan de huidige aanpak verbeterd worden. In Nederland zorgde zo’n overeenkomst er bijvoorbeeld voor dat de runderen en paarden in de Oostvaardersplassen en de Veluwe erkend werden als wilde dieren. Sindsdien blijven de grazers na hun dood liggen en wordt de natuurlijke kringloop gesloten. 

Angst voor kadavers is ongegrond. Als grote grazers in de natuur blijven liggen na hun dood, is het gezondheidsrisico voor de mens of de veestapel verwaarloosbaar klein (Bade et al., 2005; Beekers, Meertens, Reiniers, & Helmer, 2017; Henkens, 2007). Dit verkennend onderzoek lijkt te bevestigen wat in internationale literatuur onderschreven wordt: dode dieren vormen een noodzakelijk onderdeel van de kringloop van het leven. Een langdurig onderzoek van een rund- of een paardkadaver kan meer informatie opleveren over ongewervelden op kadavers: hoe groter het kadaver, hoe meer soorten er te vinden zijn. Als we de lokale biodiversiteit willen verhogen, dan kunnen we best het aanbod aan dood dierlijk materiaal in de natuur vergroten.

Tekst: Raven Onzea (derdejaars student Groenmanagemant aan de PXL) begeleid door Jan Van Uytvanck (INBO)

Meer info: www.ark.eu/natuurontwikkeling/natuurlijke-processen/dood-doet-leven 

Bronnen

Bade, T., van den Berg, A., Dudek, M., Kor, G., Linnartz, L., Piek, H., & Visser, B. 2005. Dood doet leven. (R. Lardinois, Ed.). Utrecht: KNNV Uitgeverij.

Beekers, B., Meertens, H., Reiniers, K., & Helmer, W. 2017. Circle of life.

Henkens, R.J.H.G. 2007. Veterinaire risico’s en mogelijkheden voor recreatief medegebruik van een robuuste verbinding tussen de Oostvaardersplassen en het Horsterwold. Wageningen. Retrieved from https://www.researchgate.net/publication/40104215