De zomerbar is geopend...

De zomerbar is open! Jakobskruiskruid vormt kleurrijke bloemhoofdjes die druk worden bezocht door insecten. Vanochtend belden verschillende media met meldingen van ongeruste paarden- en hondeneigenaars over deze plant: hij is giftig. Moet die dan niet massaal bestreden worden? Om deze mensen zo goed mogelijk te kunnen helpen, is een genuanceerde achtergrond nodig. Jakobskruiskruid bevat pyrrolizidine alkaloïden (PA) en kan zo zorgen voor vergiftiging bij zoogdieren, waaronder gedomesticeerde grazers zoals paarden, pony’s, koeien, schapen, ... Honden (zo ook de mijne) lijken de plant totaal niet aan te raken. In de toxicologie geldt dat de dosis en de duur van de blootstelling bepalend is voor de giftigheid: het verorberen van grote hoeveelheden op korte tijd kan zorgen voor leverschade. Zo is zelfs water toxisch, mits we het maar in een hoge dosis op korte tijd innemen. De meeste dieren vermijden gelukkig spontaan het eten van Jakobskruiskruid in het veld dankzij de bittere smaak, maar gedroogd in hooi wordt de plant moeilijker herkend. Hooi met een aanzienlijke hoeveelheid Jakobskruiskruid dient daarom niet als veevoeder. Om onze dieren te beschermen, is belangrijk om na te gaan waar en wanneer Jakobskruiskruid een probleem vormt en wat de beste oplossingen zijn. Zo kan de plant worden verwijderd (vooral waar hij in grote aantallen voorkomt) op percelen waar dieren grazen of waar hooi wordt geproduceerd, maar een doordacht beheer levert wellicht de meest duurzame oplossing. Jakobskruiskruid is een pionier die veel zaden maakt en zich snel kan verspreiden. Hij kiemt goed in open vegetaties op verstoorde bodems. Wanneer de grasmat zich sluit, kan de plant zich veel minder goed vestigen, nemen de aantallen af en verdwijnt hij op de duur. Daarom is het raadzaam om overbegrazing met veel open plekken te vermijden, door dieren voldoende graasruimte te bieden. Ook het gebruik van klepelmaaiers werkt de opkomst van Jakobskruiskruid in de hand. Ondanks zijn giftigheid voor gezelschaps- en nutsdieren, is Jakobskruiskruid van groot belang voor de biodiversiteit in zijn omgeving. Het is een inheemse plant met een waaier aan ecologische relaties met andere organismen, zoals de rol van een belangrijke leverancier van nectar en stuifmeel. Er zijn meer dan 200 insectensoorten (!) die van Jakobskruiskruid gebruik maken waaronder tientallen soorten wilde bijen, zweefvliegen, echte vliegen, dagvlinders, nachtvlinders, … Om bestuivers te helpen in tijden van biodiversiteits- en bloemenverlies, is op bepaalde plaatsen een zekere tolerantie naar ‘vervloekte’ soorten zoals Jakobskruiskruid of distels aangewezen. Deze planten bieden een hoger voedselaanbod en trekken veel meer insecten aan dan de meeste goedbedoelde bloemenmengsels. In de zomermaanden zie je op Jakobskruiskruid vaak ‘zebrarupsen’ met een opvallende geel-zwarte tekening: het zijn de rupsen van de Sint-Jacobsvlinder. Door het eten van de plantendelen, slaan ze de gifstoffen in hun lichaam op en worden zo oneetbaar voor hun vijanden. De natuur is schitterend, toch? Tegenwoordig zie je Jakobskruiskruid algemeen verspreid over het land, hij is de voorbije jaren uitgebreid, vooral op zonnige, open plaatsen op zandige bodems die menselijk verstoord zijn: van in tuinen, wegbermen, sterk begraasde graslanden, industrieterreinen tot tussen de stoepstenen en onder het Atomium. Hij maakt een deel uit van het landschap en is een door de natuur geliefde zomerbloeier. Samenvattend: zeker begrip voor de bezorgdheid die leeft bij diereneigenaars, zorg steeds voor je dieren en pak problemen met Jakobskruiskruid aan daar waar ze zich kunnen stellen. Maar de plant massaal overal bestrijden is niet alleen onhaalbaar, maar ook onwenselijk: er leven veel broodje-aap-verhalen. En nu: genieten van de zomerbloeiers buiten!

Annelies Jacobs