Bijzondere levenswijze: waterkever in een boom?

Moerasweekschildkevers zijn een familie van waterkevers, met momenteel 21 bekende soorten in België. De adulten hebben weke en behaarde dekschilden en leven op het land, maar in de nabijheid van water. De larven van deze kever zijn immers strikt aquatisch. Het is een kensoort voor bossen met veel dood hout en minstens enkele boomholten waarin water blijft staan. Het is in die waterhoudende holten dat de larven terug te vinden zijn. Overdag verschuilen de volwassen kevers zich achter schors of in vermolmd hout in de nabijheid van deze holten. In de avond worden ze actief. Volwassen kevers kunnen dan gevonden worden door het slepen van de vegetatie of via aantrekking door licht (www.coleonet.de).

Afbeelding

Dit kaartje is niet volledig maar geeft wel een beeld van de geverifieerde vindplaatsen (met dank aan Luc Crevecoeur voor het samenstellen van dit kaartje).

Wie zoekt, die vindt

Dez boombewonende moerasweekschildkever komt in België op een 15-tal plaatsen voor. In 2021 werd er gericht gezocht  en met resultaat! Op 23 augustus 2021 werd een adult mannetje van deze soort gevonden in een zogenaamde “doe-het-zelf vensterval” (= 5 liter bidon met een venster uitgesneden en met op de bodem scheerpeltz-vloeistof (4 delen alcohol, 3 delen water, 2 delen glycol, 1 deel azijnzuur en enkele druppels detergent)). Deze vensterval werd geplaatst tegen een berk met een waterhoudende holte in Holsbeek. Het bos waar de berk stond is geen Ferraris-bos, maar grenst wel aan bossen die reeds op de Ferraris-kaarten (1771-1778) als bos aangeduid zijn. 

Op 25 maart 2021 werd de val geplaatst en weer verwijderd op 8 oktober 2021. Tussendoor werd de vensterval ongeveer tweewekelijks geledigd, wat een adult mannetje opleverde. Adulte mannetjes zijn onmiskenbaar te herkennen aan de sprietleden waarbij het eerste leedje verdikt en hoekig is en minstens leedjes 4-6 aan de top wijder uitlopen zodat ze een gezaagd uiterlijk hebben.

Afbeelding

Toen de vensterval definitief verwijderd werd, werd een deel van de inhoud van de boomholte met een plastic zakje eruit gehaald en in een witte plastieken bak geplaatst. Hier werden tientallen larven van moerasweekschildkevers gevonden. Door de opvallende levenswijze konden dit haast niet anders dan larven van Prionocyphon zijn. Na stereomicroscopisch onderzoek werd dit dan ook bevestigd. Deze larven zijn o.a. te herkennen aan de typisch beharing en vorm van de kaak (zie detailfoto). De larven vervellen 5 keer voor hun metamorfose tot volwassen kevers. Daardoor kan je soms hun aanwezigheid vaststellen door de lege vervellingshuidjes, die op het wateroppervlak drijven. De gevonden larven in Holsbeek waren op dat moment ca 9 mm lang.

Afbeelding

Larven van de boombewonende moerasweekschildkever (foto: Nobby Thys)

Het kan dus zinvol zijn om in bossen met veel dood hout en minstens enkele holten waarin water blijft staan, de ogen open te houden voor deze waterkever.