Australische wereldveroveraar neemt ook Gent in

Op 23 augustus 2013,  een warme zomerdag, vloog er in mijn huis in Merelbeke-Flora een insect  zenuwachtig op en neer tegen het schuifraam. Vanop een afstandje kon ik niet dadelijk uitmaken of het een soort vlieg was of een soort bij. Toen ik dichterbij kwam, bleek het diertje maar één vleugelpaar te hebben. Het was dus zeker een vlieg, maar ik had nooit gedacht dat ze van zo ver zou komen. 

Voor een vlieg was het beestje tamelijk groot (bijna 2 cm). Ook zijn langwerpig achterlijf, opvallend licht en donker getekende vleugel en blauwige schijn viel op. Ik had er nog nooit zo eentje gezien maar ik vermoedde toch dat het een algemene soort was aangezien hij binnenshuis zat.

Enkele weken later vond ik de tijd om de vlieg te determineren. Op basis van de stekeltjes aan het schildje en van de vleugeladering kwam ik er vrij snel achter dat het een soort wapenvlieg moest zijn (familie Stratiomyidae). Noch via de jeugdbondstabel van Ben Brugge noch via foto’s op waarnemingen.be slaagde ik er in om de juiste soort te bepalen. Pas na enkele uren foto’s op het internet te hebben doorzocht, vond ik wat het was. De onder de naam Exaireta spinigera (Wiedemann, 1830) bekende wapenvlieg. Een soort uit… Australië!?

Verspreiding
In België was deze soort nog niet eerder gemeld. Maar ze blijkt wel in andere streken voet aan de grond te krijgen en daar populaties uit te bouwen. In 1985 was er een eerste waarneming in Noord-Amerika, meer bepaald in Californië (eentje verzameld in een serre). En vanaf 2002 wordt de soort regelmatig gemeld in Brits-Columbia (in het westen van Canada). In Europa is ze voor het eerst vastgesteld in 2008 , in de omgeving van Bordeaux in Frankrijk (ook binnenshuis). Verder zijn er op internet recente waarnemingen terug te vinden uit onder andere Italië, Zuid-West-Rusland en Colombia. Wereldwijd lijkt het dus hard te gaan voor deze snel uitbreidende wapenvlieg.

Levenswijze en uitbreiding
De larven van deze vliegensoort leven – zoals typisch voor wapenvliegen – van afgestorven, ontbindend plantenmateriaal. Daarom bestaat het vermoeden dat de soort zich verspreidt via het transport van potgrond of rottend organisch materiaal. Composthopen worden ook als geschikte kweekplaats genoemd voor de larven. 

In 2016, bijna drie jaar na de eerste waarneming, zag ik er weer één bij mij thuis zo’n 2 km verderop. Sindsdien wordt de soort jaarlijks meermaals gemeld. In de database van waarnemingen.be zitten er intussen 24, verspreid over vier 5x5 km-hokken, allemaal in de buurt van Gent, voornamelijk in de zuidoostelijke rand (toestand op 25.VI.2019).

Waarnemingen
De meeste waarnemingen gebeuren in en rond huizen met tuinen. Ze worden dikwijls binnenshuis gezien op een vensterraam, maar ook gewoon in de vegetatie. Enkele waarnemingen in nachtvlindervallen tonen dat de vliegen duidelijk aangetrokken worden door lichtbronnen. Maar het kan evengoed de moeite zijn om rond de composthoop te kijken. Ik vond er zelf eens één platgedrukt onder het deksel van m’n compostbak (geheel per toeval, en geen idee of die erin of eruit wou…). Verder ook één in een park, bij een aantal gekapte populieren. In Frankrijk zijn de vliegen ook in natuurreservaten gevonden. Bij ons is de soort voorlopig waargenomen tussen 20 april en 7 november. Naar mijn ervaring is de trefkans het hoogst op warme dagen. De foerageerwijze is soms rusteloos, waarbij ze snel korte afstandjes heen en weer vliegen, wat aan het gedrag van sommige soorten wespen doet denken. Soms zijn ze ook snel verstoord.

Nog goed om mee te geven is dat een artikel uit 2018 de soort als voorbeeld aanhaalt van invasieve soorten waarvan de aankomst en verspreiding gedocumenteerd wordt op basis van meldingen door burgers op gespecialiseerde internetfora en Facebook-groepen.

Het aantal waarnemingen sinds 2013 en de verspreiding van de locaties laten er geen twijfel over bestaan dat de soort zich in het Gentse heeft gevestigd. Misschien dat ze ook elders in Vlaanderen al voorkomt. Kijk dus zeker goed rond, want er zou er zomaar eentje in je buurt kunnen zitten. 

tekst: Steven Vantieghem (Natuurpunt Boven-Schelde)