Atalanta schuwt Belgische winter niet

Ondanks licht negatieve temperaturen werden de voorbije dagen al heel wat Atalanta’s gespot. Dat is uitzonderlijk, aangezien de vlinder normaal gezien de winter doorbrengt in het zuiden.

Atalanta’s zijn in België ‘s zomers één van de meest voorkomende dagvlinders. Het is een trekvlinder die in het najaar wegtrekt naar het zuiden. Toch gebeurt het de laatste jaren steeds vaker dat de soort hier ook in de winter gespot wordt. Tot nu toe werden er dit jaar al meer dan 70 exemplaren waargenomen. Het lijkt erop dat een deel van de atalantapopulatie onderweg naar het zuiden in ons land blijft hangen, of dat ze zelfs helemaal geen trektocht ondernemen. De belangrijkste oorzaak van dit fenomeen is waarschijnlijk het toenemende aantal zachte winters onder invloed van de klimaatverandering.

Hoewel het hier nu nog maar gaat om een fractie van de totale populatie, zou de Atalanta in de toekomst mogelijk kunnen evolueren van een trekvlinder naar een vaste wintergast. Toch weten we niet zeker hoeveel vlinders de winter hier overleven, en of ze zich achteraf succesvol kunnen voortplanten. Allereerst moet de Atalanta over genoeg voedsel beschikken om de winter door te komen, aangezien hij niet in winterrust gaat zoals andere soorten. Verder moet de vlinder het uithouden tot de eerste brandnetels, de belangrijkste voedingsbron van zijn rupsen, verschijnen. Bovendien mogen de winter en het voorjaar niet te koud zijn. Bij optimale omstandigheden zijn de slaagkansen van zo’n overwintering in onze contreien reëel. De vlinders die hier succesvol overwinteren zouden zelfs een voordeel hebben ten opzichte van de soortgenoten die een uitputtende tocht naar het noorden moeten ondernemen, en bijgevolg ook minder tijd hebben om zich voort te planten. Maar zeker is dat allerminst: voor hetzelfde geld maken enkele strenge winters korte metten met deze trend.

Er worden de laatste dagen ook heel wat Dagpauwogen en Kleine vossen gezien. Dit is echter minder uitzonderlijk. In tegenstelling tot de meeste Atalanta’s overwinteren deze vlindersoorten bij ons. Daarvoor gaan ze in een soort van rusttoestand en trekken zich terug op zolders, of andere beschutte plekken. Bij zonnig weer kan het gebeuren dat ze al vroeg op het jaar eens wakker worden en uitvliegen. Een gebrek aan bloemen kan er echter voor zorgen dat hun zoektocht naar voedsel tevergeefs is, waardoor ze verzwakt aan hun voortplanting beginnen of zelfs sterven. Maar gelukkig blijft het overgrote deel van de populatie in winterrust tot wat later op het jaar.

Tekst: Ewout Lauwers & Wouter Vanreusel, Natuurpunt Studie
Meer over vlinders en de Vlinderwerkgroep van Natuurpunt