Koevinkje
Pieter Cox

2022: weer een matig vlinderjaar

21 feb 2023
Categorieën
Natuurbericht
Meetnetten
Vlinders

Net zoals 2021 zal 2022 niet de boeken ingaan als een memorabel vlinderjaar. Opnieuw leed de vlinderstand onder extreme weersomstandigheden. Gelukkig waren er ook lichtpuntjes. Een overzicht van hoogtepunten en dieptepunten.

Het vlinderjaar 2022 startte sterk. Dagpauwogen en citroenvlinders hadden de winter goed overleefd en opnieuw waren er in maart weer veel grote vossen te zien. Die laatste soort nam de afgelopen jaren zodanig toe, dat ze bij de opmaak van de nieuwe Rode Lijst in 2021 haar rodelijststatus ‘Bedreigd’ verloor.

In tegenstelling tot 2021 hadden we nu weer een warm voorjaar. Bij heel wat vlindersoorten zorgde dat voor een verschuiving van de vliegperiode. Dat zien we bijvoorbeeld bij de kleine ijsvogelvlinder, die een gemiddeld, maar vroeg jaar kende. Het warme weer leidde ook tot een snellere ontwikkeling van rupsen. Zo werd er in volle zomer een veldparelmoervlinder gezien, een voor Vlaanderen ongewoon verschijnsel.

 

Trend Kleine ijsvogelvlinder

Aantalsverloop per week van de kleine ijsvogelvlinder: de vliegperiode kende een vroege piek in 2022 (rood), zo’n drie tot vier weken vroeger dan het langjarige gemiddelde (blauw). (Gegevens uit waarnemingen.be: relatieve talrijkheid gecorrigeerd voor zoekinspanning.)

Verrassend was het opduiken van vele kleine vossen in Vlaanderen, in de lente van 2022. Maakte deze ooit zo banale tuinvlinder nu een comeback? We hoopten het, maar weer strooide een te droge zomer roet in het eten. Van de heropleving in het voorjaar was in volle zomer niets meer te merken. Hetzelfde verhaal bij de dagpauwogen: terwijl de zomervakantie startte met een ongezien spektakel van dagpauwogen, bleef de nieuwe verhoopte vlindergolf in augustus uit. Eind juli voorspelden we nochtans, op basis van de hoge aantallen rupsen die toen te vinden waren, een waar dagpauwogenfeest in augustus, zij het met een slag om de arm (“als alles goed gaat”). Helaas ging het dus niet goed. In oktober berichtten we over een verloren generatie.

 
trend atalanta

Aantalsverloop per week van de atalanta: de aantallen blijven in 2022 (rood) ver onder het langjarige gemiddelde (blauw). (Gegevens uit waarnemingen.be:  relatieve talrijkheid gecorrigeerd voor zoekinspanning. Foto: Robin Septor.)

Ook voor de atalanta was het een jaar in mineur. Van de vaak zo hoge zomeraantallen viel dit jaar niet veel te bespeuren. De zomerdroogte hakte er ook in bij soorten als koevinkje en bruine vuurvlinder.

Had het nattere jaar 2021 dan geen positief effect gehad op het overleven van de rupsen of eitjes? Bij enkele soorten wellicht wel. De aantallen kommavlinders sprongen er de voorbije zomer echt uit. Deze soort van de droge heide zit al jaren in een sukkelstraatje en staat op de Rode Lijst als ‘Bedreigd’. Voor het eerst in jaren zagen we deze soort nog eens in normale aantallen, met name in de weinige Limburgse bolwerken die overblijven. In de provincie Antwerpen blijft de soort uitgestorven.

Ook klaverblauwtje kende geen slecht jaar, zo blijkt ook uit de meetnetgegevens. In 2021 overstroomden sommige locaties in volle vliegtijd, door de uitzonderlijke juliregens, maar die ramp blijken de klaverblauwtjes wonderwel overleefd te hebben. Met het nog zeldzamere gentiaanblauwtje gaat het slechter. Op de Vlinderstudiedag op 25 maart 2023 komt de toestand van deze topsoort aan bod. Helaas blijft Vlaanderen op vlindervlak de zwakste leerling in de Europese klas, zo blijkt ook weer uit deze wetenschappelijke analyse.

INBO

Vooral klaverblauwtje en kommavlinder hadden een uitgesproken beter jaar, zo blijkt uit de tellingen van het Vlaamse Meetnettenproject. Bron: Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek. (Foto’s: Robin Septor.)

Het nachtvlinderjaar was deels gelijklopend met het dagvlinderjaar: een sterke start, een wat zwakkere lente met pas in juni deftige aantallen, gevolgd door een zwakke zomer. In de nazomer en de herfst lagen de nachtvlinderaantallen iets hoger dan gemiddeld.

Nachtvlinderaantallen tuin Marc Herremans

 De tuintellingen van Marc Herremans in Zichem schetsen een goed beeld van het nachtvlinderjaar 2022. Rode stippen: vangstnachten in 2022. Het was een jaar met weinig uitschieters (geen rode stippen die bovenuit de dagmaxima uit de periode 2008-2022 steken).

Voor wie nachtvlinders in de tuin telt, blijven er elk jaar wel verrassingen opduiken. Zo werd, totaal onverwacht, de eerste bruine granietuil voor Vlaanderen waargenomen in een Limburgse tuin. Deze soort komt vooral voor in Hoog-België, ongetwijfeld ging het om een zwerver.

2022 was wel een topjaar voor de trekvlinders onder de nachtvlinders. Zo waren er gestreepte pijlstaarten, recordaantallen zuidelijke grasuilen en als kers-op-de-taart een trekvlinderfestijn van zeldzame soorten tijdens de warme dagen van eind oktober.

Tekst: Wim Veraghtert (Natuurpunt Studie)

Met dank aan Toon Westra & Dirk Maes (INBO) en Marc Herremans (Natuurpunt)