2019, een desastreus jaar voor veel nachtvlinders

Terwijl de tuinvlindertelling nog een paar weken loopt om beter zicht te krijgen op de toestand van de verschillende dagvlinders, is het beeld bij de nachtvlinders voor dit jaar al duidelijk. Normaal zouden er nu piekaantallen moeten vliegen, maar het nachtvlindermeetnet wijst uit dat het al drie maanden lang dramatisch zwak is: een miserabel mislukt mottenjaar dus.

Het voorjaar begon nochtans veelbelovend: de nachtvlindersoorten van het vroege voorjaar vlogen vroeg en overvloedig. Maar nadien werd het opvallend stil in de lichtvallen en sinds half april blijven we ver onder de normale aantallen: op de meeste nachten komen we niet verder dan een kwart tot een derde van het langjarige gemiddelde. Het is daarmee met voorsprong het slechtste jaar van de 11 jaar dat het project loopt.

Afbeelding

Het aantal nachtvlinders blijft sinds april flink onder het langjarige gemiddelde (data meetnetpunt Marc Herremans te Zichem).

Met het nachtvlindermeetnet volgt Natuurpunt de toestand op van meer dan 200 algemene nachtvlindersoorten in Vlaanderen. Met lichtvallen worden de nachtvlinders (levend) gevangen. Na het bepalen van de soorten en tellen van de aantallen worden ze opnieuw vrijgelaten. Grote variatie van nacht tot nacht in de gevangen aantallen is typisch bij nachtvlinders, die nogal kieskeurig zijn op de omstandigheden om actief te zijn, afhankelijk van de temperatuur (liefst hoog), maanstand (liefst weinig maanlicht), bewolking (hoe meer hoe beter), vochtigheid (liefst hoog), … . Maar dit jaar is er veel meer aan de hand dan wat pech dat er maar weinig ideale nachten zijn: zelfs op de allerbeste, zwoelste, donkerste nachten werd het langjarig gemiddelde amper overschreden. De vlinders zijn er gewoon niet. Grote boosdoener is wellicht de extreme droogte en hitte van vorige zomer die veel voedselplanten deed verdorren en wellicht ook een directe impact had op eieren, rupsen of poppen. Extreem weer kan een bijzondere negatieve impact hebben op de biodiversiteit.

Afbeelding

Het valt vooral op dat vlindersoorten waarvan de rupsen normaal in de maanden juni-augustus te vinden zijn, dit jaar uitblinken in afwezigheid. Een aantal van onze meest talrijke nachtvlinders zijn dit jaar zelfs plots ronduit schaars geworden: haarbos, houtspaander, stro-uiltje, donkere marmeruil, lijnsnuituil, bruine snuituil, vuursteenvlinder, schaduwsnuituil, schilddrager, wapendrager, bruine breedvleugeluil, dromedaris, kameeltje, …. kom je nu plots amper nog tegen. Aangezien nachtvlinders zeer belangrijk zijn als voedsel in de natuur (vooral rupsen, maar ook de vlinders zelf), wordt het interessant om de impact te volgen op insectenetende vogels of vleermuizen. Het broedseizoen van mezen was bijzonder goed, maar dat kon nog genieten van de overvloed aan rupsen van de voorjaarssoorten. Zou de uitzonderlijk grote dispersiebeweging van jonge pimpelmezen in juni al aan een voedseltekort gelinkt kunnen zijn ?  

Afbeelding

Vooral de vergelijking met de sterkere jaren als 2009 en 2011 toont overduidelijk hoe systematisch de aantallen deze zomer verontrustend laag blijven (data meetnetpunt Marc Herremans te Zichem).

Tekst: Marc Herremans & Wim Veraghtert, Natuurpunt Studie.

Meer lezen over nachtvlinders? In het laatste nummer van Natuur.focus verscheen een artikel over het Vlaamse nachtvlindermeetnet.